بازسازي روش ابن سينا در نفس شناسي

وجه اشتراك بخش هاي مختلفي كه فلسفه نظري را تشكيل مي دهند، شناخت برهاني جهان است؛ هرچند مبادي برهاني هر بخش، متناسب با موضوع آن بخش تفاوت دارد. در دسته بندي بديهيات، مبادي اختصاصي نفس شناسي درزمره وجدانيات قرار مي گيرند كه ابن سينا درك آن ها را به حواس باطني و خود نفس نسبت داده است. يك مسيله اين است كه آيا هيچ يك از قواي باطني براساس كاركردهايي كه ابن سينا براي هركدامشان مشخص كرده, مي توانند دركنار خود نفس, مبدا شناخت نفس قرار گيرند يا خير. تنها قوه نامزد اين امر، قوه واهمه است؛ اما كاركرد آن، ادراك معاني جزيي است؛ نه معرفت به ادراك معاني جزيي كه به شناخت نفس مي انجامد. مسيله ديگر اين است كه نفس چگونه مي تواند به قواي حيواني و گياهي خود كه مادي و منطبع در بدن هستند, معرفت يابد. در مقاله حاضر, با بررسي كاركردهايي كه ابن سينا به قواي نفس نسبت داده است، نشان خواهيم داد هيچ يك از حواس ظاهري و باطني نفس به كار شناخت آن نمي آيند و خود نفس ناطقه با ادراك بي واسطه خويش و احوال و افعالش به گزاره هايي كه مبدا نفس شناسي اند، معرفت مي يابد؛ افزون بر اين، معرفت به قواي حيواني و مادي نفس نيز ازطريق ادراك مستقيم افعال اين قوا صورت مي گيرد كه درعين حال، اعراض نفس هستند.