بررسي تطبيقي برهان حدوث در اثبات وجود خدا از ديدگاه نظّام و كندي

نظّام معتزلي و كندي فيلسوف به عنوان يك مسلمان در مناظرات اعتقادي و آثار علمي خويش از برهان حدوث استفاده كرده‌اند. تاريخچه اين برهان به يونان باستان بر مي‌گردد و تا عصر نظّام و كندي دچار تغييرات اساسي شده به‌طوري‌كه برحسب مقدمات خود، تقريرات مختلفي يافته و هر كدام از انديشمندان مذاهب مختلف كلامي براساس ديدگاهي كه در خصوص عالم و نحوه حدوث آن دارند به تقرير متفاوتي از آن پرداخته‌اند. اين برهان از دلايل مهم اثبات وجود خدا نزد متكلمان است و استفاده كندي از اين برهان دليل بر معتزلي بودن وي نيست. اين برهان براساس تقرير نظّام داراي دو جنبه سلبي و اثباتي و در نزد كندي داراي سه تقرير مختلف است. مسئله اساسي در تحقيق حاضر اين است كه اين دو رويكرد، در عين تفاوت چه شباهتي با هم دارند؟ آيا كندي از نظّام تاثير پذيرفته و معتزلي مذهب است؟ يا هر دو از منبع و اثر مشتركي تاثير پذيرفته‌اند؟ جنبه سلبي برهان حدوث نظّام با يكي از سه تقرير برهان حدوث كندي مشابهت دارد اما جنبه اثباتي برهان وي با تقريرات كندي تفاوت اساسي دارد. در تحقيق حاضر در صدد هستيم تا با استفاده از روش تطبيقي- تحليلي و با تكيه بر شباهت‌ها و تفاوت‌هاي براهين حدوث نظّام و كندي به بررسي مآخذ آن و نحوه تأثير پذيري آن دو از يكديگر بپردازيم.