ارزيابي نقش پارادايم‌ها و الگوها در فهم دين با تأكيد بر ديدگاه ايان باربور

اين مقاله به ارزيابي ديدگاه‌هاي ايان باربور درباره نقش پارادايم‌ها و الگوها در شكل‌گيري و فهم دين پرداخته است. باربور با تكيه بر ديدگاه توماس كوهن درباره نقش پارادايم‌ها در نظريه‌هاي علمي نشان داده است كه همان‌طور كه مشاهدات تجربي ناب و خالص نداريم، تجربه ديني، داستان‌ها و شعائر ديني ناب و خالص نيز نداريم؛ زيرا همان‌طور كه مشاهدات گران‌بار از نظريه‌هاي علمي‌اند و نظريه‌هاي علمي هم گران‌بار از پارادايم‌ها هستند، تجربه‌هاي ديني، داستان‌ها و شعائر ديني هم گران‌بار از باورهاي ديني؛ و باورهاي ديني هم گران‌بار از پارادايم‌هاي ديني‌اند. از سوي ديگر، وي معتقد است همان طور كه الگوها در درون يك پارادايم در شكل‌گيري و فهم نظريه‌هاي علمي موثرند، در تكوين و فهم باورهاي ديني نيز سهم اساسي دارند. در اين مقاله ابتدا ديدگاه باربور توضيح داده شده، سپس در ارزيابي ديدگاه وي، نگاه پارادايمي به دين، توجه به نقش الگوها در دين و جنبه هرمنوتيكي از نقاط مثبت ديدگاه باربور شمرده شده و تلاش شده است تا از انتقاداتي مانند ناواقع‌گرايي و نسبيت‌گرايي نگاه پارادايمي و الگوها دفاع شود. اما به نظر مي‌رسد كه اولا تعريف دين به تجربه ديني، داستان‌ها و شعائر ديني نوعي تحويل دين شمرده مي‌شود، ثانيا مي‌توان بجاي تعبير «باورهاي ديني» از نظريه‌هاي ديني استفاده كرد و نظريه‌هاي ديني را متناظر با نظريه‌هاي علمي دانست.