مطالعه اثر متقابل ژنوتيپ و محيط با استفاده از روش باي‌پلات GGE براي عملكرد دانه در كنجد

كنجد يكي از گياهان مهم روغني، صنعتي و دارويي است كه به خصوص در ساليان اخير، بيش از پيش مورد توجه قرار گرفته است و در سطح وسيعي از مناطق گرمسير و نيمه گرمسير كشت مي‌شود. در تحقيق حاضر، 15 ژنوتيپ كنجد براي شناسايي ژنوتيپ‌هاي برتر از نظر عملكرد و پايداري در چهار منطقه شامل اراك، بيرجند، كرج و شيراز طي دو سال مورد بررسي قرار گرفتند در تجزيه واريانس مركب، اثرات مستقيم مكان، ژنوتيپ و همچنين اثر متقابل ژنوتيپ × مكان غيرمعني‌دار بود دو مؤلفه اصلي اول و دوم در تجزيه باي‌پلات، به‌ترتيب 84.06 و 8.40 (مجموع 92.46) درصد از تغييرات ناشي از تاثير محيط بر روي ژنوتيپ‌ها را توجيه نمودند. بر اساس نمودارهاي ترسيم شده و از نظر عملكرد دانه، ژنوتيپ‌ها در محيط‌هاي اراك، بيرجند و شيراز داراي همبستگي بالايي با يكديگر بودند. ژنوتيپ‌هاي برتر در مكان‌هاي اراك،‌ بيرجند و شيراز به‌ترتيب داراب 14، صفي آباد 1، محلي اهواز و محلي اصفهان بودند. همچنين در كرج، ژنوتيپ‌هاي محلي فارس، محلي خنداب و داراب 1 برتر ارزيابي شدند. در مجموع دو ژنوتيپ صفي آباد 1 و محلي خنداب، برترين ژنوتيپ‌ها از لحاظ عملكرد و پايداري بالابودند. در مقابل، دو ژنوتيپ TS-3 و Yellow White علاوه بر عملكرد پائين، بيشترين تاثير را از محيط خود پذيرفته بودند. ژنوتيپ‌ها در محيط شيراز و بيرجند، به‌ترتيب حداقل و حداكثر تاثيرپذيري از محيط را داشتند. در نهايت، مناطق مورد بررسي اين آزمايش، به دو ابر محيط اراك، بيرجند و شيراز و ابر محيط كرج تقسيم شدند.