تبيين نقش صفات زراعي در تنوع نمونه‌هاي ژنتيكي ماش

با هدف ارزيابي تنوع صفات زراعي، تعيين رابطه صفات و نقش صفات در ايجاد تنوع، مطالعه‌اي روي 49 نمونه ژنتيكي ماش انجام شد. نمونه‌ها در سال زراعي 98-1397 در مزرعه بانك ژن گياهي ملي ايران كشت شدند و صفات مهم فنولوژيكي و زراعي اندازه‌گيري و يادداشت‎برداري شدند. بر اساس نتايج به‌دست آمده، صفات عملكرد دانه، زيست‌توده، وزن بوته، تعداد و وزن دانه و غلاف در بوته و تعداد خوشه، بيشترين ضريب تغييرات را داشتند. تجزيه عامل‌ها به روش تجزيه به مولفه‌هاي اصلي نشان داد كه صفات وزن بوته، تعداد و وزن دانه و غلاف در بوته و تعداد خوشه در بوته بالاترين ضرايب را در مولفه اول، صفات عملكرد دانه و شاخص برداشت در مولفه دوم و صفات طول غلاف و وزن صد دانه، بزرگترين ضرايب را در مولفه سوم داشتند. تجزيه خوشه‌اي ژنوتيپ‌ها بر اساس ضرايب مولفه‌هاي حاصل از تجزيه به مولفه‌هاي اصلي، نمونه‌ها را در سه گروه متمايز قرار داد. تجزيه تابع تشخيص صفات نشان داد در تابع اول كه بيشترين سهم (75 درصد) را در تمايز خوشه‌ها داشت، صفات عملكرد دانه، زيست‌توده، شاخص برداشت و تعداد غلاف در بوته بيشترين ضرايب را دارا بودند. بر اساس مقادير لامبداي ويلكـس، تمام صفات مورد ارزيابي به استثناي صفات طول غلاف، تعداد دانه در غلاف و وزن صد دانه، تاثير معني‌داري در دسته‌بندي نمونه‌هاي ژنتيكي در سه گروه‌ متمايز داشتند. ضريب تغييرات فنوتيپي و ژنوتيپي بالا براي صفات وزن بوته، تعداد غلاف و دانه در بوته، وزن دانه و غلاف در بوته، تعداد خوشه در بوته، وزن صد دانه و شاخص برداشت و وراثت پذيري متوسط تا بالاي اين صفات نشان مي‌دهد كه انتخاب بر اساس اين صفات مي‌تواند موثر باشد. تجزيه مسير، نشان‌دهنده اثرات مستقيم زيست‌توده و شاخص برداشت و پس از آن وزن غلاف در بوته بر عملكرد دانه بود. اين نتايج روشن‌كننده نقش موثر اين صفات در وجود تنوع بين نمونه‌هاي ژنتيكي ماش است و امكان انتخاب نمونه‌هاي ژنتيكي بر اساس اين صفات را فراهم مي‌سازد.