شناسايي منابع مقاومت به عامل بيماري زنگ قهوه‌اي (Puccinia recondiata f. sp. tritici Eriksson) در ژنوتيپ‌هاي آژيلوپس تائوشي

شناسايي منابع ژن‌هاي مقاومت گياهچه‌اي و گياه كامل براي ايجاد ارقام گندم داراي مقاومت پايدار، امري ضروري است. در اين پژوهش تعداد 100 ژنوتيپ آژيلوپس تائوشي جمع‌آوري شده از زيستگاه‌هاي طبيعي، در ايستگاه تحقيقاتي عراقي‌محله گرگان در خط هاي يك متري كشت شده و با پاتوتيپ‌ شايع زنگ قهوه‌اي گرگان تيمار شدند. اين آزمايش با طرح بلوك هاي كامل در سه تكرار اجرا شد. واكنش گياهچه‌اي نيز در گلخانه‌ مؤسسه اصلاح و تهيه نهال و بذر كرج با شش پاتوتيپ ايران با طرح كاملا تصادفي در دو تكرار بررسي شد. براي ارزيابي مقاومت از تيپ آلودگي، سطح زير منحني پيشرفت بيماري، شدت نهايي آلودگي و ضريب آلودگي در مزرعه و تيپ آلودگي در گلخانه استفاده شد. نتايج نشان داد كه در شرايط گلخانه‌ فراواني ژنوتيپ‌هاي مقاوم، نيمه‌مقاوم، نيمه‌حساس و حساس به‌ترتيب 7، 13، 13 و 67 درصد بود. در مزرعه نيز فراواني اين ژنوتيپ‌ها به‌ ترتيب 14، 49، 7 و 30 درصد مشاهده شد. ضريب همبستگي بين شدت نهايي آلودگي، با ضريب آلودگي و سطح زير منحني پيشرفت بيماري (AUDPC)، به‌ترتيب 0.97 و 0.95 بود. 57 ژنوتيپ با توجه به شدت نهايي آلودگي 40-3.5، ضريب آلودگي 30-1.4 و rAUDPC، 1-32 درصد با واكنش نيمه‌حساس و نيمه‌مقاوم شناسايي شدند. در مرحله گياهچه‌اي، 46 ژنوتيپ حساس به بيماري بودند كه در مرحله گياه بالغ مقاومت نشان دادند. برخي از ژنوتيپ ها از افغانستان، آذربايجان، چين و ازبكستان به تمام جدايه‌ها مقاوم بودند كه مي‌توان از آن ها به عنوان منابع ژنتيكي مناسب براي مقاومت به بيماري زنگ برگ در به نژادي گندم‌هاي زراعي بهره گرفت.