مقارنه انديشه مفسران شيعه و اهل‌سنت در بيان اسباب نزول آيات فقهي (بررسي موردي نظر طبرسي، واحدي و سيوطي)

اهميت سبب نزول در تفسير همه آيات قرآن خاصه در تبيين آيات فقهي، به جهت تأثير مستقيم در عمل مسلمانان قابل اغماض نبوده و از اهميت ويژه‌ اي برخوردار است. اين پژوهش با بهره‌ گيري از روش تاريخي، توصيفي و تحليلي و گردآوري اطلاعات كتابخانه‌ اي، به مقايسه ديدگاه فريقين در اسباب نزول، پرداخته است. محقق در صدد آن است تا با بررسي روايات اسباب نزول در تفسير مجمع البيان طبرسي، اسباب النزول واحدي و لباب النقول سيوطي به تبيين ديدگاه آنان ذيل آيات فقهي در دو حوزه تأثير اسباب نزول بر فهم صحيح آيه و دامنه اشتراك و افتراق ديدگاه شيعه و اهل ‌سنت و خاستگاه اختلاف آنان بپردازد و از اين رهگذر به نكات مشترك آنان در اين باره دست يابد. نگارنده ابتدا به بررسي جايگاه سبب نزول در تفسير اشاره كرده است و در ادامه، ديدگاه اين سه انديشمند بررسي شده است. روش غالب ميان آنان در بيان سبب نزول روش توصيفي و گزارشي است و در اين ميان طبرسي به ملاكهايي چون اعتبار عموم نص، سازگاري با ظاهر و سياق، معيار تاريخ، معيار مذهب و التزام به ديدگاه شيعي خود توجه نموده است. واحدي بنا را بر نقل سند روايات نهاده و در اغلب موارد روايت سبب نزول را مفصل بيان مي‌كند، هرچند گاهي سبب را بدون سند و نيز گاهي با تعابيري چون اكثر بيان كرده است و سيوطي در ترجيح سبب نزول، معيارهايي چون مكي و مدني بودن آيات، سند روايات و نيز توجه به نظر ابن حجر را به كار برده است. به نظر محقق، اختلاف اين سه كتاب در كيفيت بهره‌ گيري از اسباب نزولهاي منقوله، به معيار حجيت حديث برمي‌گردد. به نظر مي‌رسد اختلاف در ملاكهاي پذيرش روايت موجب شده است.