تطور موعودگرايي در تشيعِ سده‌هاي نخستين با تأكيد بر انگارۀ «مهدي»

در اسلام موعودگرايي و منجي‌گرايي عمدتاً با انگارۀ «مهدي» به‌خصوص در مذاهب شيعي معنا پيدا مي‌كند. اين انگاره در بافت اسلامي در كنار انگاره‌هاي ديگري چون «هادي»، «قائم»، «غيبت»، «انتظار» و غيره قرار مي‌گيرد كه در دوره‌هاي مختلف متناسب با بافت فكري جامعه، تطوراتي داشته است.نگارندگان اين پژوهش در پي آن بوده‌اند كه با رويكرد «تاريخ انگاره‌اي» تطور و تحول معناييِ انگارۀ «مهدي» و ارتباط آن با ديگر انگاره‌هاي مرتبط را بررسي كنند و از اين رهگذر به اين پرسش پاسخ دهند كه «مهدي» به مثابه مهم‌ترين انگاره در انديشۀ موعودگرايي، چه تغييراتي در روند تاريخ داشته است. در اين پژوهش مشخص شده است كه انگارۀ «مهدي» ابتدا به عنوان لقبي عمومي و توصيفي به كار مي‌رفت، ولي به مرور در طول چهار سدۀ نخست اسلامي از يك سنت «موعود‌گرايانه» كه بر نظم اين‌جهاني تأكيد مي‌كرد، به سوي يك سنت «آخرالزماني» توسعه يافت و به اين ترتيب انگارۀ «مهدي» به سنت‌هاي «آخرالزمان‌گرا»‌ پيوند خورد.