تبيين وضعيت سلامت كارگران و بهداشت كارخانه ها و تصويب نخستين آيين نامۀ بهداشت كارگران در ايران عصر پهلوي (1304-1332ش)

وقوع انقلاب صنعتي و ماشيني شدن توليد اگرچه از سختي توليد و فشار بر جسم انسان تا حدي كاست، اما ساعات كار طولاني، بهره كشي شديد و خطرات ناشي از كار با ماشين هاي ناايمن اوليه، سلامتي و زندگي كارگران را به شكل روزافزوني مورد تهديد قرار داد. اين امر به مسئله اي مهم در عرصۀ توليد صنعتي و زندگي اجتماعي تبديل شد؛ زيرا آسيب و مرگ زودهنگام كارگران، صدمات فراواني بر نيروي توليد و پيكرۀ اقتصادي جامعه وارد مي كرد. واكنش هاي طبيعي كارگران و ظهور انديشه هاي انتقادي و اصلاحي انديشمندان مختلف، حمايت از طبقه كارگر و توجه به سلامت و بهداشت كارگران را به مطالبه اي جدي در جوامع صنعتي اروپا تبديل كرد.ايجاد صنايع جديد، پيدايش كارگر صنعتي و همچنين گسترش انديشه هاي چپ، منجر به تسرّي مسئلۀ فوق به كشورهاي غيراروپايي از جمله ايران گرديد. يافته هاي تحقيق حاضر كه براساس تركيبي از روش علّي و عقلاني و عمدتاً بر پايۀ اسناد و جرايد اين دوره نوشته شده، نشان مي دهد كه رضاشاه برخلاف سياست هاي ضد چپ گرايانۀ خويش، تحت فشار مجامع بين المللي و افزايش كمّي شمار كارگران فعال در بخش صنايع ماشيني، براي نخستين بار به تصويب «نظام نامه كارخانجات و مؤسسات صنعتي» در ايران اقدام كرد كه در عرصۀ عمل به اجرا درنيامد. با سقوط وي به دست متفقين و فضاي نسبتاً باز سياسي، احزاب چپ گرا به‌خصوص حزب توده موفق شدند دولت را وادار سازند تا با استفاده از بستر و زيرساخت اوليۀ به وجود آمده در دورۀ رضاشاه، به تدوين نخستين «آيين نامه بهداشت كارگران» در ايران تن در دهد.