بازانديشي در سير تحول مفهوم «بربر» در يونان عصر عتيق (از نبرد ترويا تا جنگ‌هاي يوناني-پارسي)

در متون بازمانده از عصر كلاسيك يونان (حدود 507 323پ.م) به واژه‌اي پُربسامد_ به‌ويژه براي اشاره به پارسيان هخامنشي_ برمي‌خوريم كه امروز هم در ادبيات سياسي جهان كاربرد دارد: «بربر» يا براساس تلفظ تاريخي آن، «بَربَرُس» (βάρβαρος). اين واژه كه نخستين ‌بار در سرود دوم از «ايلياد» هومر به‌ صورت βαρβαρόφωνος (= بربر_زبان/ بربر _آوا) براي اشاره به كارياييان به ‌كار رفته است، تنها دلالت بر «ناهم‌سانيِ زباني» داشت و «بيگانه» معنا مي‌داد. طي سدۀ هفتم تا ششم پيش ‌از‌ ميلاد، استعمال اين واژه فزوني يافت و از آن نه ‌تنها براي «ديگري‌سازي» زباني، بلكه براي اشاره به «تمايزاتِ فرهنگي» و «ارزش‌گذاري نظام اجتماعي اغيار» استفاده شد. در پژوهش پيش ‌رو، نگارندگان بر آن بوده‌اند تا با تدقيق در ايلياد هومر و پاره‌نوشته‌هاي يوناني بازمانده از سدۀ ششم پيش ‌از ‌ميلاد (عصر عتيق: حدود 800-507پ.م)، دلالت‌هاي معنايي واژۀ بربر را_ به‌ مثابه مفهومي غيريّت‌ساز_ وا پژوهيده، نقاط عطف تحول آن را برجسته سازند. يافته‌هاي پژوهش حاضر كه با تكيه بر منابع كتابخانه‌اي و با بهره‌گيري از روش تبيين عقلاني فراهم آمده، نشان مي‌دهد كه واژۀ بربر از همان سپيده‌دمان يادكردش در چكامۀ هومر، با دلالت‌هاي (تلويحاً يا صراحتاً) منفي عجين بوده است. همچنين با اصلاحات سولون در آتن و رشد فزايندۀ «به‌‌بردگي‌‌گيري» غيريونانيان در جهان يوناني سدۀ ششم پيش ‌از‌ ميلاد، رفته‌رفته مرز ميان دو مفهوم «بربر» و «برده» برداشته شد و تحقير «بردگان بربر» به شكل‌گيري ايدۀ «برتري يوناني بر غيريوناني» انجاميد.