جايگاه تحمل و تحميل عقيده در روابط فكري و اجتماعي در سيره نظري پيامبر(ص) براساس كتب أربعه شيعه و صحاح ستّه

«تحمل‌ عقيده» راه‌ حلي مناسب براي كاهش تعارضات در روابط انسان‌ها با يكديگر است. در جوامع با اديان و مذاهب متنوع و متكثر، اختلاف امري اجتناب‌ناپذير است. مطالعۀ رابطه دين و تحمل نشان مي‌دهد كه اديان غالباً به ‌تحمل‌ نكردن دين‌هاي ديگر گرايش دارند. بنابراين برخي متفكران ‌غربي دين را عامل افزايش تحميل‌ عقيده مي‌دانند. در اين مقاله با روش تحليل‌ مضمون، الگوهاي رفتاري مبتني بر تحمل و تحميل‌ عقيده در روابط فكري و اجتماعي افراد با يكديگر در سيره نظري پيامبر(ص) بررسي قرار گرفته تا مشخص شود كه مضامين نهفته در سيرۀ پيامبر دربرگيرنده الگوهاي تعصب‌آميز رفتاري ‌است كه خشونت ‌مذهبي را اشاعه مي‌دهد؟ يا برعكس، الگوهاي رفتار تحملي مبتني بر مدارا را ترويج مي‌كند؟ بررسي و تحليل احاديث پيامبر(ص) در سطح شناسايي، كدگذاري و مضمون‌يابي بنا بر كتب اربعۀ شيعه و صحاح ‌ستّه نشان مي‌‎دهد كه فراواني احاديثي كه مضمون آنها تحمل ‌عقيدۀ ديگري است، نسبت به دسته ديگر كه بر تحميل‌ عقيده  دلالت دارد، بيشتر است. تحليل احاديث تحميلي نشان از آن دارد كه اين احاديث در زماني خاص و معطوف به شرايط خاص توليد شده‌اند و بايد با توجه به همان شرايط تفسير شوند. بنابراين در سيره پيامبر(ص) بر رفق، مدارا و حلم در روابط انسان‌ها با يكديگر به عنوان اصلي اساسي تأكيد و از خرق، عنف و تعصب در دين و عقيده نهي شده است.