تاثير آتش‌سوزي بر تركيب، تراكم و تنوع پوشش گياهي و بانك بذر خاك (مطالعه موردي: مراتع كنگاور)

سابقه و هدف: آتش سوزي به عنوان يكي از پديده هايي كه به فراواني در مراتع اتفاق مي افتد و به خاطر اثرات متفاوت و پيچيده آن بر اكوسيستم هاي طبيعي از اهميت فراواني برخوردار است.آگاهي از چنين پديده هاي بوم شناختي، آگاهي از اثرات آتش سوزي روي پوشش گياهي از نظر مديريت مراتع پس از آتش سوزي اهميت فراواني دارد و به درك بهتر و مديريت پايدار مراتع كمك مي كند. تغيير در ساختار و تركيب پوشش گياهي و تغيير شرايط رويشگاه يكي از بارزترين اثرات آتش سوزي بر اكوسيستم هاي طبيعي به ويژه در مناطق خشك و نيمه خشك است. اثر آتش سوزي بر بانك بذر خاك  نيز مبحثي بنيادي در اكولوژي و جامعه شناسي گياهي به حساب مي آيد. اين بذرها در حفظ و احيا مراتع تخريب يافته و همچنين در بهبود وضعيت تركيب گونه اي جوامع گياهي نقش كليدي دارند. در مناطق خشك و نيمه خشك بذور بوسيله آتش سوزي نابود مي شوند و جوانه زني گونه هايي كه در آن مناطق هستند پس از آتش سوزي به بانك بذر موجود در خاك بستگي دارد . اين تحقيق به منظور بررسي تاثير آتش سوزي بر تركيب، تراكم و تنوع پوشش گياهي و بانك بذر خاك در مراتع كنگاور در زاگرس مياني انجام شد. مواد و روشها: در پژوهش حاضر، يكسال پس از آتش سوزي در دو منطقه شاهد و آتش سوزي بر روي ترانسكت هاي100متري نمونه برداري پوشش گياهي به روش سيستماتيك-تصادفي با ثبت درصد تاج پوشش گونه هاي گياهي و همچنين نمونه برداري بانك بذر خاك نيز در هر  پلات در دو عمق 5-0 و 10-5 سانتي متري در مناطق مورد مطالعه برداشت گرديد.  پس از كشت گلخانه اي، بذرهاي جوانه زده شناسايي و تركيب و تراكم بانك بذر خاك تعيين گرديد. براي مقايسه تنوع زيستي در جوامع گياهي (گروه هاي اكولوژيك) از شاخص هاي غناي گونه اي، تنوع گونه اي شانون- وينر و يكنواختي پايلو استفاده شد همچنين شاخص تشابه جاكارد بين پوشش گياهي روزميني و زير زميني در منطقه قرق و آتش سوزي شده با استفاده از فرمول محاسبه گرديد.مقايسه ميانگين شاخص هاي تنوع زيستي با آزمون LSD صورت گرفت. همچنين محاسبه شاخص هاي تنوع زيستي جوامع گياهي از دو ديدگاه تركيب گياهي رو زميني و بانك بذر خاك به عمل آمده و معني داري اختلاف توابع تنوع زيستي گياهي رو زميني و بانك بذر خاك منطقه شاهد و آتش سوزي بر مبناي آناليز t جفتي مقايسه گرديد. طبقه‌بندي گيا‌هان در شكل‌هاي زيستي مختلف، به روش رانكاير انجام گرفت. نتايج: نتايج اين تحقيق نشان داد كه در اثر آتش سوزي يكساله شاخص هاي تنوع، غنا و يكنواختي به طور معني دار كاهش يافت. ارزيابي بانك بذر در عمق0-5 سانتي متري خاك نشان داد كه آتش سوزي شاخص هاي تنوع و غناي گونه اي را كاهش داده، اما تاثير معني داري بر روي شاخص يكنواختي نداشته است. در عمق 10-5 سانتي متر نيز آتش سوزي تاثير معني داري بر شاخص هاي تنوع زيستي نداشت. بعد از آتش سوزي طبقه‌بندي گيا‌هان در شكل‌هاي زيستي آن تغيير پيدا كرده و مقادير گياهان كريپتوفيت 8 درصد و همي كريتوفيت 6 درصد كاهش يافته و باعث شد گياهان يكساله علفي درصد قابل توجهي از پوشش را به خود اختصاص دهند. همپنين تعداد بذر در لايه سطحي (0-5 سانتيمتري) به شدت كاهش يافت. نتيجه گيري: در كل با توجه به نتايج اين تحقيق مي توان گفت كه در اثر آتش سوزي تركيب، تراكم و تنوع گونه اي و در نهايت فرم رويشي گونه هاي موجود در منطقه تغيير پيدا كرده و شاهد افزايش گونه هاي يكساله و كاهش گونه هاي دوساله و چند ساله در منطقه مورد مطالعه بوده و تا حدي شرايط رويشگاه هم از نظر فضاي لازم جهت استقرار و حضور گونه هاي جديد فراهم گرديده و موجب تغيير در تركيب رويشي منطقه گرديده است.