تغييرات پارامترهاي پوشش‌گياهي بر اثر آتش‌سوزي (مطالعه موردي: مراتع زيراشكوب سايت ويسيان لرستان)

سابقه و هدف: آتش‌سوزي با تغيير جوامع گياهي پايدار، تغيير تنوع ژنتيكي وكاهش گونه‌هاي گياهي و جانوري، شاخص‌هاي كمي و كيفي را تحت تاثير قرار مي‌دهد و بر توالي و مراحل آن موثر است. اثرات فاحش آتش‌سوزي‌ها بر كاهش حفاظت‌خاك، توليد و تغييرات خوش‌خوراكي گياهان، شرايط دامداري، چالش در معيشت بهره‌برداران، اختلال در چرخه‌هاي اكوسيستم و در مقياس وسيع تاثير بر تغييراقليم، بر حساسيت موضوع مي‌افزايد. بنابراين، آتش‏سوزي كنترل نشده در عرصه‌هاي طبيعي يك خطر اكولوژيكي و اقتصادي است و اثرات عميقي بر پوشش گياهي، خاك و توليدات اقتصادي كشور دارد. از اين رو، آشنايي اثرات آتش‌سوزي ضروري بنظر مي‌رسد. مواد و روش‌ها: براي انجام اين مطالعه، ابتدا سايت ويسيان با ارتفاع متوسط 1580متر از سطح دريا و متوسط بارش سالانه   mm470 انتخاب شد. سپس چهار عدد ترانسكت‌ 200 متري با فاصله 100 متر از يكديگر و 10 كوادرات يك متر مربعي ثابت بر روي هر يك از آن‌ها، واحدهاي نمونه در هر عرصه را تشكيل داد. اين واحد نمونه عينا در عرصه‌اي هم‌تيپ و متجانس در منطقه بلافصل آن‌كه از آتش‌سوزي مصون مانده است و عرصه شاهد ناميده مي‌شود، نيز با همان كيفيت اجرا گرديد. اين سايت در سال 90 و 95 به‌طور عمد براي دومين بار مورد آتش‌سوزي قرار گرفت و در سال‌هاي 97 و 98 آماربرداري از آن صورت پذيرفت. در اين سايت تعداد 80 كوادردات يك متر مربعي در هر سال و در نهايت 160 پلات در دو سال و در دو عرصه شاهد و تيمار مورد مطالعه قرار گرفت. پس از نمونه‌برداري داده‌ها نرمال شده و با استفاده از  T-TESTو ANOVAدر محيط نرم‌افزاري SPSS نسخه 22 آناليز و مقايسه ميانگين داده‌ها با استفاده از روشDUNCAN انجام پذيرفت. نتايج: در اين تحقيق مقايسه كلي عرصه‌هاي شاهد و تيمار در كل سايت ها نشان مي‌دهد كه بين تيمارهاي شاهد و آتش‌سوزي در سطح 1% اختلاف معني‌دار وجود دارد يا بعبارتي آتش‌سوزي توانسته است تغييرات عمده‌اي از نظر شاخص‌هاي كمي و كيفي در سايت ها ايجاد نمايد. آتش‌سوزي به طوري آشكار پهن‌برگان علفي را نسبت به گندميان با توجه به كاهش كلي تاج‌پوشش و توليد، به‌طور نسبي افزايش داده است. گونه غالب در اين فرم رويشي گونه يكساله Coronilla scorpioides (L.) Koch، مي‌باشد كه پس از آتش‌سوزي نسبت به ساير گونه‌ها غلبه يافته است. همچنين آتش‌سوزي باعث تنزل طبقه وضعيت مرتع از متوسط به فقير و گرايش وضعيت از امتياز 22+ در شاهد به 1+ در تيمار آتش‌سوزي شده است. با توجه به افزايش سالانه بارش از mm356 در سال اول به mm 778 در سال دوم، آمار نشان مي‌دهد كه مقدار توليد به ترتيب از مقدار 1276به 1454 كيلوگرم در هكتار (178 كيلوگرم) در شاهد افزايش داشته است، در حالي‌كه عرصه آتش‌سوزي 2 كيلوگرم كاهش يافته است. نتيجه‌گري: پوشش سطح خاك و كيفيت آن از مهمترين فاكتورهاي حفظ سلامت خاك مرتع و كاهش فرسايش و جلوگيري از فرسايش پاشماني است. مقاومت به آتش در گونه‌هاي مختلف در يك فرم رويشي متفاوت است. گونه‌هاي گياهي كه بذر آن‌ها بشكلي است كه توسط باد راحت تر جابجا مي‌شوند موفقيت بيشتري در استقرار مجدد در عرصه آتش‌سوزي دارند و اين نكته مستقل از فرم رويشي آن‌هاست. در اين تحقيق آتش‌سوزي بمثابه آماده‌سازي عرصه براي كاشت گياهان است بنابراين احياء عرصه‌هاي آتش‌سوزي با گونه‌هاي مرغوب يك ضرورت است. آتش‌سوزي جنبه‌هاي مثبت خاك و پوشش گياهي را از بين مي‌برد و مديريت عرصه‌هاي سوخته بسيار تخصصي و حساس است. بنابراين با توجه به شرايط موجود ايجاد آتش چه عمدي و چه سهوي در اين ناحيه رويشي ايران، توصيه نمي‌شود.