مقايسه ذخيره كربن و نيتروژن خاك در دو عرصه قرق و چرا شده (مطالعه موردي: مراتع كوته شهرستان خاش)

سابقه و هدف: خاك از مهمترين اجزاي تشكيل دهنده اكوسيستم‌هاي مرتعي است و تخريب آن، كاهش توان توليد مرتع را در پي خواهد داشت. مراتع در حدود نيمي از خشكي‌هاي جهان را تشكيل مي‌دهند و داراي بيش از يك سوم از ذخـاير كربن زيست‌كره خاكي مي‌باشند. در نتيجه، اين اراضي قابليت زيادي براي ترسيب كـربن دارا هـستند. اين مطالعه با هدف بررسي توان ذخيره كربن و نيتروژن خاك در دو عرصه قرق و چرا شده در مراتع كوته شهرستان خاش، در استان سيستان و بلوچستان انجام شد. مواد و روشها: براي مطالعه اثر قرق بر ذخيره كربن و نيتروژن خاك، سايت قرق 15 ساله مرتع كوته واقع در شهرستان خاش در نظر گرفته شد و سپس يك منطقه تقريبا مشابه با آن، به عنوان سايت چرا شده در نظر گرفته شد. با توجه به وضعيت توپوگرافي منطقه، در هر يك از مناطق قرق و چرا شده، ۶ ترانسكت ۱۰۰ متري (سه تا در جهت شيب و سه تا عمود بر جهت شيب) با فواصل تقريبي 50 متر، استقرار گرديد. از ابتدا، وسط و انتهاي هر ترانسكت سه پروفيل خاك حفر گريد و از عمق هاي ۰-۱۵ و ۱۵-۳۰ سانتي متري نمونه خاك در دو سايت قرق و چرا شده برداشت شد. سپس ۳ نمونه برداشت شده از هر ترانسكت (۶ ترانسكت و در نهايت ۶ نمونه براي هر منطقه و عمق مشخص) با هم مخلوط و يك نمونه مركب تهيه شد. بطور كلي تعداد ۲۴ نمونه‌ خاك جهت اندازه‌گيري وزن مخصوص ظاهري، ذخيره كربن آلي و نيتروژن كل به آزمايشگاه انتقال يافت. براي تجزيه و تحليل داده‌ها از نرم افزار SPSS و آزمون t جفتي و مستقل استفاده شد. نتايج: نتايج تجزيه و تحليل آماري نشان داد تفاوت معني‌دار در ذخيره كربن و نيتروژن كل در دو منطقه قرق و چرا شده وجود دارد (p 0.01).ميزان كربن و نيتروژن در سايت قرق بيشتر از سايت چرا شده بود. بين فاكتور ذخيره كربن خاك در منطقه قرق و چرا شده در عمق 0-15 سانتي متر تفاوت معني‌دار وجود نداشت ولي براي عمق 15-30 سانتي متر تفاوت معني دار در سطح يك درصد وجود داشت. بيشترين مقدار ذخيره كربن در منطقه قرق و عمق ۱۵-۳۰ سانتيمتر (8/1 تن در هكتار) بدست آمد، در حالي كه اين مقدار در منطقه چرا شده در عمق دوم 5/1 تن در هكتار بود. نتايج حاصل از اندازه‌گيري ذخيره نيتروژن نشان داد بين دو منطقه قرق و چرا‌شده تفاوتي معني‌داري در عمق اول وجود نداشت. ولي در عمق دوم بين ذخيره نيتروژن كل خاك در دو منطقه مورد مطالعه تفاوت معني‌دار در سطح يك درصد وجود دارد، بطوريكه ذخيره نيتروژن در عمق دوم خاك منطقه قرق  0.88 تن در هكتار و در منطقه چرا شده 48/۰ تن در هكتار بود. نتيجه گيري: بطور كلي مي توان نتيجه گيري كرد كه قرق باعث افزايش ذخيره كربن و نيتروژن كل در خاك منطقه قرق نسبت به منطقه چرا شده، شده است. علاوه بر اين، با توجه به اينكه ميزان ذخيره كربن و نيتروژن كل در خاك عمقي (15-30سانتي متر) بيشتر از خاك سطحي (0-15 سانتي متر) بود، به نظر مي رسد در مناطق بياباني ميزان ذخيره كربن و نيتروژن خاك، در خاك عمقي بيشتر از خاك سطحي است.