اثر كاربري‌هاي مختلف اراضي بر مشخصه‌هاي فيزيكي، شيميايي و زيستي خاك قطعه چهار شهريار ، استان تهران

سابقه و هدف: خاك‌ يكي از بزرگ‌ترين ذخاير كربن در بيوسفر با بيشترين پتانسيل ذخيره كربن براي كاهش اثرات تغييرات اقليم هستند. مطالعه حاضر با هدف بررسي كاربري هاي مختلف اراضي بر ذخيره كربن و ديگر مشخصه‌هاي فيزيكي، شيميايي و زيستي خاك در قطعه چهار شهريار انجام شد. مواد و روش‌ها: در اين تحقيق كاربري مرتع، شامل آتريپلكس كاري‌ ۲۶ ساله، ۱۶ ساله، ۱۱ ساله و تاغ‌كاري ۱۸ ساله و كاربري كشاورزي شامل كشت ديم و كشت آبي، همچنين اراضي شاهد انتخاب شدند. نمونه‌هاي خاك از اعماق ۱۰-۰، ۲۰-۱۰ و ۴۰-۲۰ سانتي‌متري به صورت تصادفي – سيستماتيك جمع‌آوري و آناليز شدند. نمونه‌هاي خاك بعد از خشك شدن، ابتدا از الك دو ميليمتري عبور داده شده و سپس درصد سنگ و سنگريزه در آن مشخص گرديد. درادامه، بافت خاك (درصد اجزاي تشكيل دهنده‌ خاك) به روش هيدرومتري، اسيديته عصاره اشباع خاك به كمك pH متر، قابليت هدايت الكتريكي در عصاره اشباع به كمك EC متر  ،آهك خاك به روش كلسيمتري ، نيتروژن به روش كجلدال ، فسفر به روش اسپكتوفتومتري ، سديم و پتاسيم به روش فلم فتومتري، ميزان كربن آلي خاك به روش والكي بلك و جرم مخصوص ظاهري با كمك روش كلوخه اندازه‌گيري شد. تنفس ميكروبي نمونه هاي خاك از طريق بطري بسته اندازه‌گيري شد ، كربن و نيتروژن زيتوده ميكروبي به روش تدخين-  استخراج و سهم متابوليك از تقسيم دي‌اكسيد‌كربن آزاد شده (ميلي گرم كربن بر گرم خاك در ساعت) بر زيست توده‌ ميكروبي كربن خاك (گرم كربن بر گرم خاك) محاسبه شد. سهم ميكروبي از تقسيم دو پارامتر كربن زيتوده ميكروبي خاك (ميلي‌گرم كربن بر گرم خاك) بر ميزان كربن آلي خاك (گرم كربن بر گرم خاك) بدست آمد.. آزمون آناليز واريانس يك‌طرفه (ANOVA) براي مقايسه داده‌هاي خاك در ميان كاربري‌هاي مختلف استفاده شد. آزمون دانكن براي آزمون تفاوت در سطح يك درصد(p 0.01) به كار گرفته شد. تمام تجزيه‌ و تحليل‌هاي آماري با استفاده از بسته نرم‌افزار آماري SPSS, 19 انجام  شد. نتايج: نتايج نشان داد كه مشخصات فيزيكي، شيميايي و زيستي خاك در بين كاربري‌هاي مختلف اراضي داراي تفاوت معني‌دار (p 0.01) با يكديگر بودند، به‌طوري‌كه بيشترين ميزان كربن آلي مربوط به تيمار كشت آبي 1/38 درصد و كمترين ميزان آن مربوط به تيمار شاهد 0/14 درصد بود. همچنين كمترين ميزان جرم مخصوص ظاهري مربوط به تيمار كشت آبي 1/36 گرم بر سانتي‌متر مكعب بود. بيشترين ميزان تنفس پايه مربوط به تيمار تاغكاري ۱۸ ساله 0/73 ميلي گرم دي اكسيد كربن در گرم خاك در روز مي‌باشد. همچنين بيشترين ميزان كربن زيتوده ميكروبي مربوط به تيمار تاغكاري ۱۸ ساله 124/55 ميلي گرم در كيلوگرم مي‌باشد، به طور كلي اراضي كشاورزي پتانسيل بيشتري براي ذخيره كربن نسبت به ديگر كاربري‌هاي مطالعه شده در اين ناحيه دارند. در نهايت بايد گفت كه كاربري‌هاي مختلف اراضي تاثير بسزايي بر خصوصيات فيزيكي شميايي و زيستي خاك دارند، و نقش موثري در اندوخته بلند مدت كربن در خاك ايفا مي كنند. نتيجه‌گيري: اين تحقيق نشان داد كه موفقيت در احياي مناطق بياباني با استفاده ازاين‌گونه‌ها، منوط به دانستن روابط ميان خاك و پوشش گياهي است. خصوصيات فيزيكي و شيميايي و زيستي خاك، تبادلات كربن بين هوا و خاك را تحت تأثير قرار مي‌دهند. ازجمله عوامل مؤثر بر خصوصيات خاك نوع پوشش گياهي و كاربري اراضي است. اين تحقيق نشان مي دهد كه مناسب ترين راه ذخيره كربن در خاك مبارزه با بيابان‌زايي و جنگل تراشي و حفظ و احياي پوشش گياهي است.