اثر تجويز مكمل يد بر عملكرد رشد، فراسنجه هاي توليد مثلي و هورمونهاي تيروئيدي گوسفندان داشتي در برخي مناطق استان مركزي، ايران

سابقه و هدف: يد عنصري ضروري براي ساخت هورمونهاي تيروئيدي است كه سوخت‌وساز بدن را كنترل مي‌كنند. كمبود تحت باليني عنصر يد كه به فقر آن در خاك مربوط مي‌شود در دام‌هاي اكثر نقاط كشور به‌ويژه دامهاي استفاده كننده از مرتع، محتمل بوده و حدود 10 سال قبل نيز در گوسفندان برخي مناطق استان مركزي با يد معدني پلاسماي كمتر از 5 ميكروگرم در دسي‌ليتر گزارش شده است. هدف اين تحقيق، بررسي مجدد وضعيت يد در گوسفندان منطقه شازند و ارزيابي اثرات استفاده از يك مكمل روغني يددار بر غلظت هورمونهاي تيروئيدي، مقدار يد غيرآلي سرم خون، شير و عملكرد ميش‌ها و بره‌هاي آنها بود.مواد و روش‌ها: تعداد هفت گله گوسفند داشتي در استان مركزي و منطقه‌اي كه قبلا كمبود يد در گوسفندان آن‌ها گزارش شده بود به شكل تصادفي انتخاب و يد غيرآلي سرم خون ميش‌ها اندازه گيري شد. براي ارزيابي اثرات مكمل‌ يد، از ميان گله‌ها، گله‌اي با پايين‌ترين مقدار يد معدني سرم كه قابليت اجراي آزمايش را نيز داشت، انتخاب گرديد و 80 راس ميش توده نژاد فراهاني با ميانگين وزن 7.8±48.53 قبل از قوچ اندازي به دو گروه 40 راسي به عنوان گروه‌هاي شاهد و آزمايشي تقسيم شدند. در گروه آزمايشي از مكمل تزريقي يد با نام تجاري دپودين، سه هفته قبل از قوچ اندازي و 9 هفته بعد از آن به مقدار 1.5 ميلي ليتر به شكل عضلاني استفاده شد. غلظت هورمون‌هاي تيروئيدي شامل تري يدو‌تيرونين و تيروكسين در روز 60 و 120 از شروع آزمايش، يد غير آلي سرم خون هر ماه تا روز 180، يد غير آلي شير ميشها بعد از زايش و فراسنجه‌هاي توليدي و توليد‌مثلي در دو گروه اندازه‌گيري و مقايسه شد.يافته‌ها: وضعيت يد گله‌هاي بررسي شده حاكي از ادامه وضعيت كمبود يد در منطقه مورد مطالعه و عدم رفع اين مشكل بود. كمترين و بيشترين مقدار يد معدني سرم گله‌ها به ترتيب 0.22±2.0 و2.08±4.38 ميكروگرم در دسي‌ليتر بود. استفاده از مكمل يد در گله آزمايشي باعث افزايش معني‌دار غلظت هورمون‌هاي تيروئيدي گرديد (P 0.05). همچنين يد غيرآلي سرم و شير ميش‌ها به ترتيب از 2.39 و 1.22 ميكروگرم در دسي‌ليتر در گروه شاهد به 11.2 و 21.44 ميكروگرم در دسي‌ليتر در گروه آزمايشي، افزايش يافت (P 0.01). ميانگين وزن تولد بره‌ها در گروه آزمايشي و شاهد به ترتيب0.62±4.33 و0.77±3.91 كيلوگرم بود كه اختلاف معني‌داري داشت (P 0.05). همچنين ميانگين وزن شيرگيري بره‌هاي گروه آزمايشي در مقايسه با شاهد (به ترتيب1.16±17.08 و 1.83± 16.6كيلوگرم) و ميزان زنده ماني بره ها تا 120 روزگي افزايش يافت درحاليكه نرخ زايش و تعداد بره در هر زايش تحت تأثير مكمل يد قرار نگرفت. نتيجه‌گيري: نتايج حاكي از ادامه كمبود يد در منطقه مطالعه شده بر اساس غلظت پايين يد معدني سرم خون و اثربخشي مكمل يد در كاهش عوارض آن در گوسفندان و بهبود عملكرد توليدي و توليد مثلي آن‌ها مي باشد.