اثر قرص آهسته‌رهش سلنيوم و كبالت بر توليد و تركيب شير، عملكرد توليد مثلي و برخي از فراسنجه‌هاي خوني ميش‌هاي لري بختياري

سابقه و هدف: در پستانداران نياز به مواد معدني در دوره آبستني جهت رشد و نمو جنين افزايش مي‌يابد و در اواخر دوره آبستني به بيشترين مقدار خود مي‌رسد. بنابراين تأمين مواد معدني كم مصرف براي ميش‌هاي آبستن براي حفظ جنين و بهبود رشد بره‌هاي متولد شده بسيار حائز اهميت است. سلنيوم و كبالت دو عنصر ضروري براي نشخواركنندگان مي‌باشند كه نقش مهمي در عملكرد حيوانات دارند. سلنيوم براي حفظ اعمال فيزيولوژيكي طبيعي بدن ضروري است، همچنين در ساخت هورمون‌هاي تيروئيدي و تبديل تيروكسين به تري‌آيودوتيرونين نقش مهمي دارد. كبالت از جمله عناصر ضروري است كه نقش مهمي در ساختار ويتامين‌B12 دارد و بنابراين پژوهش حاضر با هدف استفاده از قرص آهسته‌رهش سلنيوم و كبالت بر توليد و تركيب شير، عملكرد توليد مثلي و برخي از فراسنجه‌هاي خوني ميش‌هاي لري بختياري انجام شد. مواد و روش‌ها: از100 رأس ميش نژاد لري بختياري با ميانگين سن سه تا چهار سال و ميانگين وزني 5.44 ± 47.55 كيلوگرم در قالب طرح كاملاً تصادفي استفاده شد. تيمارهاي آزمايشي شامل: 1) ميش‌هاي شاهد بدون دريافت قرص آهسته‌رهش، 2) ميش‌هاي دريافت‌كننده قرص آهسته‌رهش سلنيوم با نرخ رهش 0.3 ميلي‌گرم در روز، 3) ميش‌هاي دريافت‌كننده قرص آهسته‌رهش كبالت با نرخ رهش 0.3 ميلي‌گرم در روز و 4) ميش‌هاي دريافت‌كننده قرص آهسته‌رهش سلنيوم و كبالت با نرخ رهش 0.3 ميلي‌گرم سلنيوم و كبالت در روز بودند. خون‌گيري 76 روز پس از معرفي قوچ‌ها به گله (اواسط دوره آبستن) و يك ماه پس از زايمان انجام شد و فراسنجه‌هاي خوني شامل غلظت سلنيوم، روي، آهن، تري‌آيودوتيرونين، تيروكسين سرم خون و فعاليت آنزيم كراتين‌فسفو‌كيناز تعيين گرديد. تعداد و درصد ميش‌هاي آبستن، تعداد و درصد سقط جنين، تعداد و درصد بره‌هاي بروز دهنده بيماري ماهيچه سفيد، تعداد و درصد بره‌هاي تلف شده تا سن 70 روزگي نيز ثبت گرديد. يافته‌ها: استفاده از قرص آهسته‌رهش سلنيوم و كبالت تأثيري بر تعداد ميش‌هاي آبستن، تعداد بره متولد شده سالم، تعداد دوقلوزايي، تعداد بره با علائم بيماري ماهيچه سفيد و بره‌هاي زنده تا سن 70 روزگي نداشت. توليد شير، در ميش‌هاي دريافت‌كننده قرص آهسته‌رهش كبالت و سلنيوم كبالت نسبت به ساير تيمارها بالاتر بود (P 0.05). درصد چربي شير در ميش‌هاي دريافت‌كننده قرص آهسته‌رهش كبالت و سلنيوم كبالت نسبت به ساير تيمارها كمتر بود. درصد پروتئين شير در تيمار دريافت كننده قرص آهسته‌رهش سلنيوم كبالت به‌طور معني‌داري بيشتر از تيمار شاهد بود (P 0.05)، اما تفاوت معني‌داري با ساير تيمارها نداشت. غلظت سلنيوم سرم در ميش‌هاي دريافت‌كننده قرص آهسته‌رهش سلنيوم و سلنيوم كبالت نسبت به ساير تيمارها بالاتر بود (P 0.05). غلظت سرمي روي، آهن و فعاليت كراتين‌فسفوكيناز سرم تحت تأثير تيمارهاي آزمايشي قرار نگرفت. غلظت سرمي ويتامين‌B12 در ميش‌هاي دريافت‌كننده قرص آهسته‌رهش كبالت و سلنيوم كبالت به‌طور معني‌داري بيشتر از ساير تيمارها بود (P 0.05). غلظت سرمي تري‌آيودوتيرونين و تيروكسين تحت تأثير تيمارهاي آزمايشي قرار نگرفت (P 0.05)، اما نسبت تيروكسين به تري‌آيودوتيرونين در ميش‌هاي دريافت‌كننده سلنيوم و سلنيوم كبالت به‌طور معني‌داري كمتر از ساير ميش‌ها بود (P 0.05). نتيجه‌گيري: نتايج كلي نشان داد خوراندن قرص آهسته‌رهش سلنيوم كبالت در زمان همزمانسازي فحلي در ميش سبب افزايش غلظت سلنيوم و ويتامين‌B12 سرم خون قبل و بعد از زايمان شد كه اين امر باعث افزايش چشمگير توليد شير و بهبود برخي تركيبات شير شد.