مفهوم «ولايت» در آثار فخرالدين عراقي و عبدالغني نابلسي

مقاله‌حاضر به بررسي مفهوم «ولايت» در آثار فخرالدين عراقي و عبدالغني النابلسي به عنوان يكي از عناصر و مؤلفه‌هاي مهم و مطرحِ عرفان و تصوف اسلامي مي‌پردازد و هدف از تطبيق آراي آنان، بيان ميزان شباهت‌ها و تفاوت‌هاي آن‌ه است. نتيجه‌اين بررسي تطبيقي مفهوم ولايت در آثار عراقي و نابلسي كه به روش توصيفي- تحليلي انجام شده، بيانگر اين شباهت اصلي است كه در انديشه‌عراقي و نابلسي، «وليّ» به دو معناي «انسان كامل» حقيقي و «پير و شيخي» است كه به مرتبه‌فنا، مقام عاشقي و شهود دست يافته‌ است. از اين نظر، مي‌توان گفت كه ولايت در انديشه‌نابلسي و عراقي بيشتر بر مدار انديشه‌هاي محيي‌الدين ابن‌عربي مي‌گردد و اين اشتراك فكري آنان مي‌تواند حاصل شرح آثار ابن‌عربي به‌ويژه فصوص‌الحكم او به وسيله‌آنان باشد. مهم‌ترين تفاوت‌هاي دو نامبرده و سلسله‌طريقتي آنان در مفهوم مورد بحث اين است كه ولايت در آثار عراقي و سهرورديه، «گزينشي و وهبي» از سوي حق‌‌تعالي‌ است، اما در نابلسي و نقشبنديه، جنبه‌«اكتسابي» دارد. از اين نظر، عراقي و سهرورديه معتقدند كه براي ولايت بايد عنايت الهي شامل حال فرد شود و نيز ولايت از منشور خاتم‌الأنبياء و انسان كامل خواهد بود، اما در انديشه‌نابلسي و نقشبنديه، اولاً هر كسي مي‌تواند به مقام ولايت دست يابد و ثانياً ولايت خاصه، حاصل تجلي بي‌واسطه‌ولايت حق پس از تحقق فناي بنده است.