منابع رشد بهره‌وري در زراعت غلات در استان‌هاي منتخب كشور:بهبود مديريت مزرعه يا پيشرفت فناوري؟

مقدمه و هدف: بهره وري منبع پايان ناپذير رشد اقتصادي است. غلات شامل گندم، جو، برنج و ذرت به دليل جايگاه مهمي كه در توليد و مصرف دارد، مهم‌ترين محصولات كشاورزي ايران است. در اين پژوهش با اندازه‌گيري ميانگين رشد بهره‌وري كل عوامل (TFP) و مؤلفه‌هاي آن، وضعيت مديريت مزرعه و پيشرفت فناوري در مزارع غلات استان‌هاي جنوب غرب كشور مورد تجزيه و تحليل قرار گرفت. مواد و روش ها: در اين پژوهش از روش تحليل پوششي داده‌ها (DEA) و شاخص مالم كوئيست براي محاسبه بهره‌وري كل عوامل (TFP) و تحليل مؤلفه‌هاي تشكيل‌دهنده آن (رشد كارايي فني و تغييرات فناوري) استفاده شد. به وسيله وزارت جهاد كشاورزي، داده‌هاي عملكرد و هزينه توليد محصولات غلات شامل گندم، جو، برنج و ذرت به‌عنوان داده‌هاي تابلويي براي هفت استان جنوب غرب كشور در طي يك دوره ۱۲ ساله (۱۳۹۳-۱۳۸۲) استخراج و مورد تجزيه و تحليل قرار گرفت. يافته ها: در اكثر استان‌ها، منبع عمده رشد بهره وري در توليد گندم آبي ناشي از پيشرفت فناوري است و از نظر كارايي يا مديريت مزرعه، وضعيت ركود حاكم است. در خصوص گندم ديم، تغييرات مثبت فناوري و كارايي به‌طور همزمان تنها در استان هاي اصفهان، ايلام، چهارمحال و كهگيلويه و در مورد جو ديم در استان‌هاي فارس، كهگيلويه و ايلام محرز شد. محدوديت رشد بهره‌وري در ذرت عمدتاً ناشي از مديريت ضعيف مزرعه و برعكس براي برنج ناشي از ركود فناوري است.  بحث و نتيجه گيري: تجزيه رشد بهره‌وري كل عوامل توليد (TFP) به مؤلفه‌هاي تشكيل دهنده آن نشان داد كه منابع عمده رشد TFP در هر استان و هر محصول متفاوت است. از اين رو در برخي استان‌ها در مورد مزارع گندم آبي و ذرت، به‌دليل عدم رشد كارايي فني، برنامه‌هاي آموزشي و ترويجي و بهبود مديريت مزرعه در اولويت مي‌باشد. در حالي كه براي شاليزارها، به‌دليل ركود فناوري، توسعه مكانيزاسيون و فناوري در اولويت مي‌باشد.