فراهنجاري‌هاي دستوري و شگردهاي بلاغي پركاربرد در غزل‌هاي نيستاني، بهمني و منزوي

هنجارگريزي، مؤثرترين شكل برجسته‌سازي زبان است و شامل همۀ شگردهايي مي‌شود كه قاعده‌هاي متعارف زبان را بر هم مي‌زنند و به آشنايي‌زدايي مي‌انجامند. هنجارگريزي دستوري براي زدودن غبار آشنايي از زبان شعر به كار مي‌رود و شامل گريز از قواعد صرفي و نحوي حاكم بر زبان است. هر زبان داراي ساختار دستوري خاصي است، اما در شعر اين نظم ساختاري به هم مي‌خورد. در حوزۀ بلاغت هم با مجموعه شگردهايي مواجهه مي‌شويم كه به منظور برجسته‌سازي معنايي شعر شكل مي‌گيرند و به نوآوري‌هاي بلاغي منجر مي‌شوند. جستار حاضر با روش توصيفي‌ - تحليلي بر آن است تا با تأمل در غزل‌هاي «منوچهر نيستاني»، «محمّدعلي بهمني» و «حسين منزوي»، به شناسايي، دسته‌بندي و تحليل شگردهاي پايه‌اي كه در روند تحول غزل معاصر نقش بسزايي داشته‌اند، بپردازد و به پاسخ اين پرسش‌ها برسد كه فراهنجاري‌هاي پركاربرد دستوري و شگردهاي بلاغي كه به برجسته‌سازي صورت و معنا در غزل نو منجر شده، كدام است و از بين شاعران نامبرده، كدام يك در نو شدن سيماي غزل نقش مؤثرتري داشته ‌است. يافته‌هاي پژوهش، نشان مي‌دهد كه شگردهاي بلاغي مشترك در غزل اين سه شاعر، علاوه بر كاربرد ديگرگونۀ نماد، استعاره، تشبيه، تشخيص و متناقض‌نما به خاطر قدرت تخيّل و به تصوير درآوردن ناديده‌ها و ناشنيده‌هايي است كه در ذهن شاعر شكل گرفته‌اند. فراهنجاري‌هاي دستوري مشترك در غزل شاعران نامبرده، در دو حوزۀ صرف و نحو، شامل فراهنجاري‌هاي واژگاني، زماني و نحوي است. ميزان بهره‌گيري از اين شگردها توسط شاعران نامبرده متفاوت است. حسين منزوي با توجه به تكرر و تنوع فراهنجاري‌هاي دستوري و شگردهاي بلاغي، از پيشتازان اين عرصه محسوب مي‌شود و در نوشدن سيماي غزل نقش بسزايي داشته‌ است.