ارزيابي تخريب سرزمين با بهره‌گيري از مدل‌ جهاني ارزيابي تخريب خاك و مدل ايراني ارزيابي پتانسيل بيابان‌زايي (مطالعه موردي: دشت يزد-اردكان)

تخريب سرزمين با كاهش چشمگير توليد بيولوژيك زمين، در نتيجۀ وقوع رخدادهاي طبيعي و يا فعاليت‌هاي نادرست انساني نمايان مي‌شود. پيامدهاي ناگوار اين پديده، تهديد امنيت غذايي، رفاه اقتصادي و مشكلات محيط زيستي ناشي از كاهش توان بهره‌ برداري از منابع آب، خاك و پوشش گياهي است. هدف از پژوهش حاضر مقايسه و سنجش وضعيت تخريب سرزمين براساس دو مدل جهاني گلاسود و مدل ايراني IMDPA است. به اين منظور دشت يزد-اردكان واقع در ايران مركزي به‌عنوان محدودۀ مورد بررسي انتخاب شد. سپس شدت تخريب سرزمين براساس دو مدل گلاسود و IMDPA در هر يك از واحدهاي اراضي بررسي شد. صحت و عملكرد دو مدل، از طريق محاسبه شاخص ‌هاي صحت‌كلي، ضريب كاپاي نقشه‌هاي توليدي و همبستگي غيرپارامتري اسپيرمن و من‌كندال ارزيابي شد. نتايج ارزيابي صحت نشان داد كه نقشه توليدي IMDPA به‌مقدار 82% با واقعيت زميني تطابق دارد. در حالي‌كه اين تطابق در نقشه حاصل از مدل گلاسود 69% بود. برپايۀ مدل IMDPA و گلاسود بيابان‌زايي به‌ترتيب در 33% و 12% از منطقه، به شدت در حال پيشروي است. شدت بيابان‌زايي از طبقه متوسط، در حال نزديك شدن به طبقۀ شديد است. در صورتي كه مديريت صحيح در امر كنترل و پيشگيري بيابان ‌زايي در منطقه صورت نپذيرد، وسعت اراضي با شدت بيابان زايي شديد و خيلي شديد در آينده ‌اي نه‌ چندان دور اضافه خواهد شد. در مجموع فقر پوشش سطح خاك، اصلي ترين عامل در افزايش شدت بيابان‌ زايي دشت يزد-اردكان است. اين موضوع حاصل تلفيق عوامل طبيعي و عوامل مخرب انساني در منطقه است كه بر افزايش روند بيابان‌ زايي و تخريب خاك اين دشت تأثير زيادي دارد.