پيشينه تاريخي نظريه «ثبات تغير» در مسئله ربط متغير به ثابت

در فلسفه صدرايي تغير حركت عين ثبات آن است و همين ربط متغيّر به ثابت را نيز توجيه ميكند. مسئله مهمي كه در اينجا پيش‌مي‌آيد اينست كه آيا پيش از ملاصدرا نيز ثبات تغير پيرواني داشته است؟ هدف اصلي اين نوشتار بررسي همين موضوع است. آنچه مسلم است نقد ثبات تغير داراي پيشينه يي ديرين نزد انديشمندان مسلمان بوده است و بهمين دليل ما نيز اين نقدهاي تاريخي را در اين پژوهش بطور مستند نشان خواهيم داد. ولي اينكه در حل دشواره ربط متغيّر به ثابت بسياري ثبات تغير را به حكماي گذشته نسبت داده‌اند، ادعاي چندان محكمي بنظر نميرسيد؛ گرچه پيش از ملاصدرا نيز برخي در مورد ربط متغيّر به ثابت گفته‌اند كه فلك در حركت دوري خود دوام و ثبات دارد، آنها اين پاسخ ‌را پاسخ نهايي ربط متغيّر به ثابت ندانسته‌اند. در پايان اشاره خواهيم كرد كه ثبات تغير صدرايي، به اين دليل قابل‌نقد است كه با پذيرش آن ديدگاه اب و ابناي رجل همداني پيرامون كلي خواهد شد.