نظريه‌هاي تفسير قرارداد در حقوق ايران و امريكا

در حقوق ايران دو نظريه ‌در تفسير قرارداد مطرح است: نظريه «تفسير بر مبناي قصد مشترك طرفين» در برابر نظريه «تفسير اجتماعي و آزاد». در حقوق امريكا «متن‌گرايي» و «بافت‌گرايي» از مهم‌ترين نظريه‌هاي تفسير قرارداد هستند. نظريه‌هاي ديگري در حقوق امريكا مطرحند كه عبارتند از: «لفظ‌گرايي»، «عينيت‌گرايي»، «ذهنيت‌گرايي»، و «تفسير بافتي‌ـ‌عيني» كه تلفيقي از رويكردهاي ذهنيت‌گرا و عينيت‌گرا است. پرسش اين است كه نقاط ضعف و قوت نظريه‌هاي تفسيري كدامند و ميان نظريه‌هاي تفسير قرارداد در حقوق ايران و حقوق امريكا چه نسبتي مي‌توان برقرار كرد. در پژوهش حاضر با روش توصيفي- تحليلي مشخص شده است كه در حقوق امريكا، اگرچه نظريه‌هاي بافت‌گرا و ذهنيت‌گرا مدعي‌اند به بهترين وجه قصد واقعي اشخاص را به‌عنوان هدف اصلي تفسير كشف و به نحو كامل «اصل آزادي اراده» را تضمين مي‌كنند، به نظر مي‌رسد متن‌گرايي و عينيت‌گرايي درعين‌حال كه ارزش‌هاي حقوقي چون ثبات معاملات و اعتماد به قصد مشروع اشخاص را حفظ مي‌كنند، ارزش‌هاي اقتصادي چون كارايي و سود حداكثري در معاملات را نيز تأمين مي‌كنند. بنابراين در تفسير قرارداد متن‌گرايي با رويكرد عيني نسبت به بافت‌گرايي و ذهنيت‌گرايي وجوه برتري بيشتري دارد. عدم اتكا بر نظريه‌هاي تفسير متن و عدم توجه به معيارهاي اقتصادي چون كارايي و سود حداكثري از عمده‌ترين ضعف‌هاي نظريه‌هاي تفسير قرارداد در حقوق ايران است. تفسير قرارداد با رويكرد قصد باطني در ايران با نظريه‌هاي ذهنيت‌گرا و بافت‌گرا در امريكا قرابت دارد و تفسير بر اساس قصد ظاهري را مي‌توان با نظريه‌هاي عينيت‌گرا و متن‌گرا نزديك دانست.