انسان شناسي فرهنگي نظام زندگي شباني در سه‌خشتي هاي كرمانجي خراسان شمالي

انسان شناسي فرهنگي به ارتباط فرهنگ با نظام هاي مختلف يك جامعه همانند سياست، آيين و رسوم مذهبي، باورهاي عامه، نظام طبقاتي، تمايزات جنسيتي و غيره مي پردازد. سه خشتي هاي كرمانجي يكي از قالب هاي شعري ادبيات عامه خراسان شمالي است كه به گويش كرمانجي سروده مي شود. اين قالب شعري از گذشته تاكنون محمل انديشه ها، باورها، آيين و رسوم سرايندگانش بوده است؛ از اين رو در مقاله حاضر با روش توصيفي ـ تحليلي بر پايه نظريه انسان شناسي فرهنگي، كاربردي ـ ساختاري، درصدد پاسخ دادن بدين پرسش است كه نظم پديداري و اعتقادي فرهنگ در سه خشتي هاي كرمانجي كدام است و ساختار و كاركرد هريك از آن ها چگونه قابل تحليل و واكاوي است. بدين منظور با استناد به منابع كتابخانه اي 1000 نمونه سه خشتي، گزينش و پربسامدترين نمودهاي فرهنگي استخراج و سپس تحليل شده است. نتيجه اين بررسي نشان مي دهد نظام خانوادگي كرمانج ها مبتني بر خانواده گسترده و پدرتبار است. الگوي ازدواج در بين آنان درون همسري و به ندرت در خانواده هاي ثروتمند به صورت چندهمسري است. همچنين جنسيت بر نوع وظايف افراد خانواده تأثيرگذار است مردان وظيفه حفاظت از زنان و كودكان و احشام را داشتند و زنان وظيفه تهيه محصولات دامي، پخت غذا و آوردن آب  از چشمه، بافندگي و غيره داشتند. تحليل نظم اعتقادي فرهنگ (باورها، عقايد و مذهب) در سه خشتي ها نشان مي دهد كه علاوه بر پذيرش مذهب تشيع، برخي از باورهاي كهن، مانند اعتقاد به سحر و جادو و وجود حيوانات و گياهان  توتمي (شتر و ميش سفيد، گل محمدي و لاله) در بين ايشان تداوم يافته است. انواع پوشش هاي ياد شده در اين اشعار مانند شليوار، پيراهن و روسري، متناسب با اعتقادات مذهبي و نيز حاكي از مبادلات تجاري كرمانج هاي خراسان با اقوام و مناطق ديگر ايران است. بازي هاي يادشده در سه خشتي ها مانند اسب دواني و پشم ريسي، دلالت بر تأثير شرايط زيست بومي و جنسيت بر آن دارد.