عوامل موثر بر اشتراك‌‌گذاري داده‌‌هاي پژوهشي در ميان پژوهشگران حوزه فني و مهندسي ايران

هدف: توسعه فناوري‌‌هاي اطلاعاتي و ارتباطي سبب شده است كه امكان استفاده مجدد از داده‌هاي پژوهشي پژوهشگران در انجام پژوهش‌‌هاي جديد فراهم شود. اشتراك‌گذاري داده‌ها زماني اتفاق مي‌افتد كه دانشمندان داده‌هاي خود را جهت استفاده ساير پژوهشگران براي انجام پژوهش يا ديگر فعاليت‌هاي پژوهشي در دسترس قرار دهند. هدف پژوهش حاضر، بررسي وضعيت اشتراك‌‌گذاري داده‌هاي پژوهشي در ميان پژوهشگران حوزه فني و مهندسي ايران از ابعاد فردي، سازماني و فني بود.روش: اين پژوهش از نظر هدف، كاربردي و به لحاظ شيوه گردآوري داده‌‌ها از نوع توصيفي پيمايشي بود. جامعه پژوهش را پژوهشگران حوزه فني و مهندسي ايران كه در سال 2021 در پايگاه WOS داراي توليد علمي بوده‌اند، تشكيل دادند كه به دليل عدم ثبت ايميل تمامي نويسندگان، امكان برآورد دقيق جامعه آماري مشخص نبود. از اين‌رو براي تعيين نمونه آماري با استفاده از فرمول كوكران تعداد 411 نفر به طور تصادفي از ميان پژوهشگران فوق انتخاب شد. ابزار گردآوري اطلاعات، پرسشنامه‌اي بود كه به روش الكترونيكي طراحي و براي نمونه آماري ارسال گرديد. از نرم‌افزار اس‌.پي.‌اس.‌اس. براي تجزيه و تحليل يافته‌ها استفاده شد.يافته‌‌ها: نتايج نشان داد عوامل سازماني و فني بر رفتار فرد در اشتراك‌گذاري داده‌هاي پژوهشي تاثير معني‌داري دارند. عوامل فني تاثير بيشتري بر روي رفتار فرد نسبت به عوامل سازماني داشت. عوامل فردي بر رفتار اشتراك‌گذاري داده‌ها تاثير معني‌داري نداشت. همچنين ارتباط بين عوامل پنهان فني و سازماني، مثبت و معني‌دار بود. علاوه بر اين، يافته‌ها نشان داد جنسيت بر روي عوامل فردي و شغل پژوهشگران بر روي عوامل سازماني تاثير معني‌داري دارد. بين متغيرهاي جمعيت‌شناختي شامل سن، سابقه كاري، مرتبه علمي و مدرك تحصيلي و عوامل فني، سازماني و فردي تفاوت معني‌داري وجود نداشت. علاوه‌بر اين، نتايج پژوهش نشان داد بسياري از پژوهشگران نگراني از وقت‌‌گير و زمان‌‌بر بودن مستندسازي داده‌‌ها، سوءاستفاده و سوءتفسير از داده‌‌هاي اشتراكي را از دلايل عدم تمايل به اشتراك‌‌گذاري داده‌‌هاي پژوهشي مي‌‌دانند.علي‌رغم وجود الزام پژوهشگران اين حوزه به تحويل داده‌‌هاي پژوهش و فراهم‌‌آوري نسبي امكانات سخت‌‌افزاري و زيرساختي جهت اجراي اين امر، دوره‌‌هاي آموزشي مناسب براي آموزش مديريت و اشتراك داده‌‌ها توسط سازمان‌‌ها انجام نمي‌‌شود، حمايت مادي و معنوي مناسب صورت نمي‌‌گيرد و زيرساخت‌هاي مناسب براي اشتراك‌‌گذاري داده‌‌ها در نشريات در نظر گرفته نمي‌‌شود. عوامل فني مؤثر بر اشتراك‌‌گذاري داده‌‌هاي پژوهشي مانند آشنايي و استفاده از استانداردهاي فراداده‌اي جهت اشتراك‌گذاري و دسترس‌پذيري داده‌ها، همچنين آشنايي و استفاده از واسپارگاه‌هاي موضوعي، عمومي و سازماني در وضعيت نامطلوبي قرار داشت.نتيجه‌گيري: با توجه به نتايج پژوهش و نظر به اينكه اشتراك‌گذاري داده‌هاي پژوهشي و عوامل مرتبط با آن در ميان پژوهشگران حوزه فني و مهندسي مهجور مانده است، ضروري است ذينفعان پژوهش در حوزه فني و مهندسي حمايت سازماني، فني و مالي مناسب را به منظور افزايش شناخت و تمايل پژوهشگران در اشتراك‌‌گذاري داده‌‌ها به عمل آورند. همچنين لازم است آموزش‌هاي لازم به منظور فرهنگ‌سازي و شناخت قابليت داده‌هاي پژوهشي به پژوهشگران حوزه فني و مهندسي ارائه شود.