مروري بر هستان‌نگارهاي ايراني به‌منظور بازيابي معنايي اطلاعات فارسي از منظر تحليلي

هدف: امروزه در حوزه وب معنايي فعاليت‌هاي ارزشمندي در داخل و خارج كشور بر روي مفاهيم هستان‌نگار ارائه شده است. تاكنون بيشتر مطالعات انجام شده در ايران، بر نكات نظري و تعاريف متمركز بوده‌اند و ذكر نمونه‌هاي عملي انجام شده توسط محققين ايراني به‌ندرت انجام شده است. ارزيابي يكپارچه هستان‌نگارهاي ايراني توليد شده براي ايجاد درك صحيح از مفاهيم و عمليات موردنياز براي توليد هستان‌نگار، لازم و ضروري است. هدف پژوهش حاضر مرور تحليلي هستان‌نگارهاي ايراني به‌منظور شناسايي نقاط قوت و ضعف آن‌ها از مرحله ساخت تا كاربرد است.روش: پژوهش حاضر از نظر هدف كاربردي و از لحاظ نوع، ارزيابانه و با رويكرد تحليلي است. جامعه آماري مورد مطالعه شامل شش هستان‌نگار ايراني است كه پيكره آن به‌صورت آزاد در دسترس قرار دارد يا به‌صورت مقاله، پايان‌نامه و طرح‌هاي پژوهشي منتشر شده‌ است. اين هستان‌نگارها شامل هستان‌نگار شاهنامه، برهان، قرآن‌جوي، فرقان، علم‌سنجيو حملات كامپيوتري است. در اين پژوهش نرم‌افزارهاي ساخت و نمايش هستان‌نگار براساس سياهه محقق‌ساخته نيز مورد بررسي قرار گرفته‌اند. داده‌هاي گردآوري شده از هستان‌نگارها با استفاده از سياهه، مبناي تجزيه ‌و تحليل اطلاعات بود كه موردبحث و بررسي قرار گرفته است. به‌منظور گردآوري داده‌ها از پايگاه‌هاي اطلاعاتي داخلي و همچنين مصاحبه با تيم‌هاي توليدكننده هستان‌نگارها استفاده شد. روش نمونه‌گيري هدفمند بود و روايي صوري محتوايي ابزار گردآوري داده‌ها با ارسال براي 4 نفر از متخصصان هستي‌شناسي تأييد شده و پس از انجام اصلاحات، مورد استفاده قرار گرفت.يافته‌ها: نتايج نشان داد كه حركت به‌سوي هستي‌شناسي در جامعه علمي ايراني، در زمينه‌هاي مختلف شامل علوم اسلامي (فقه) و متون كهن فارسي (شاهنامه) تا حوزه‌هاي جديدي مانند علم‌سنجي در حال گسترش بوده كه نشانگر پياده‌سازي هستان‌نگار در مباحث مختلف است.مشكلي كه در اغلب هستان‌نگارهاي فارسي وجود دارد، عدم توسعه و به‌روزرساني آن‌ها است. همچنين نرم‌افزارهاي سازنده هستان‌نگار از نظر پايه بسيار مشابه يكديگرند و عموماً توسعه‌پذير هستند؛ اما تفاوت‌هايي نيز دارند. برخي نرم‌افزارها موتور استنتاج را پشتيباني مي‌كنند، اما برخي در نمايش هستان‌نگار و امكان ارائه خروجي‌هاي مختلف قوي‌تر عمل مي‌نمايند.نتيجه‌گيري: در اين پژوهش سازوكارهاي پياده‌سازي و ابزارهاي نرم‌افزاري مورد استفاده در توليد هستان‌نگارهاي ايراني به همراه ارزيابي امكانات و قابليت‌هاي آنها با رويكردي تحليلي مورد بحث و بررسي قرار گرفت. اين پژوهش توانست براساس ارزيابي مؤلفه‌هاي بررسي شده، علاوه بر بررسي هستان‌نگارهاي ايراني و ارائه برخي از نقاط قوت و ضعف مربوط به آن‌ها، نرم‌افزار‌هاي هستي‌شناسي را نيز مورد بحث و بررسي قرار دهد. نتايج پژوهش به مديران و پژوهشگران امكان درك صحيحي از مفاهيم و عمليات موردنياز براي توليد هستان‌نگار را مي‌دهد.