بررسي انتقادي ديدگاه حسن حنفي در مورد عالم قبر و برزخ

يكي از مسائل مهم در اعتقادات اسلامي، بحث معاد بوده و مسئلۀ عالم قبر و برزخ نيز جزء چالش‌برانگيزترين مباحث معاد است. در ميان جريان نومعتزله، حسن حنفي جايگاه ويژه‌اي دارد. ايشان عالم قبر را فاقد حقيقت عيني دانسته و آن را زاييده ذهن بشر مي‌داند. وي عذاب قبر را يك تصور عاميانه مي‌داند كه انسان آنچه را كه در محسوسات مي‌بيند، به عالم قبر كه از ديد پنهان است، نسبت مي‌دهد. به اعتقاد وي باور به عالم قبر در اسلام، برگرفته از اديان گذشته ازجمله يهوديت و مسيحيت و اقوام گذشته، نظير مصريان است. همچنين ايشان به مباحث مطرح‌شده در مورد عالم قبر و برزخ مانند نحوه و هدف از پرسش و پاسخ، چگونگي پاداش و جزا در عالم قبر و برزخ، اشكالات متعددي وارد مي‌كند و ادله عقلي و نقلي در اين زمينه را به‌چالش مي‌كشد. البته مدعيات حسن حنفي در باب عالم قبر و برزخ مبتني بر مباني فكري غلطي است كه اتخاذ كرده است و در اين پژوهش به روش توصيفي، تحليلي و انتقادي، به آنها پاسخ داده شده است.