بررسي پاسخ‌هاي فيزيولوژيكي و بيوشيميايي ريحان (Ocimum basilicum) به محلول‌پاشي سيليكون در شرايط تنش شوري

سابقه و هدف: تنش شوري يكي از تنش‌هاي محيطي و محدود كننده رشد و توليد بوده كه تشديد آن در ساليان اخير باعث كاهش چشمگير عملكرد در گياهان گرديده است. حدود 20 درصد از كل زمين‌هاي آبي در ايران ( حدود 33 ميليون هكتار) را زمين‌هاي شور تشكيل مي‌دهد . در ايران حدود 7 ميليون هكتار از زمين‌هاي كشاورزي داراي درجات مختلف شوري هستند كه به دليل عوامل نامطلوب مانند زهكشي نامناسب، تبخير و تعرق و استفاده بي‌رويه از منابع آب زيرزميني احتمال افزايش آن وجود دارد. اولين اثرات شوري در گياهان ايجاد تنش اسمزي است. سيليسيم دومين تركيب معدني در كره زمين پس از اكسيژن است كه اثرات مثبت آن در تحمل گياهان به تنش‌هاي محيطي مشخص شده است. جذب سيليس توسط گياهان تحت تنش شوري، باعث افزايش فعاليت H+-ATPase و H+-Ppase در غشاء پلاسمايي و تونوپلاست مي‌شود كه نتيجه آن كاهش جذب سديم و افزايش جذب پتاسيم و تغيير تقسيم يون‌ها در ريشه‌ها و برگ‌هاي گياهان است. بنابراين، اين تحقيق با هدف بررسي اثرات محلول‌پاشي سيليسيم بر صفات فيزيولوژيكي گياه ريحان به عنوان يك گياه دارويي و غذايي مهم در شرايط تنش شوري انجام شد.مواد و روش‌ها: اين آزمايش به صورت فاكتوريل در قالب طرح كاملاً تصادفي با 4 تكرار در شرايط كشت گلداني در شهرستان بهبهان استان خوزستان در سال 1400 اجرا شد. عامل اول تنش شوري (صفر و 150 ميلي‌مولار) و عامل دوم محلول‌پاشي سيليسيم (صفر و 2 گرم در ليتر) بود كه مطابق با توصيه‌ي شركت سازنده در نظر گرفته شد. در اين آزمايش صفاتي مانند عملكرد كوانتومي، شاخص كلروفيل با استفاده از دستگاه SPAD ، كلروفيل a، كلروفيل b، كاروتنوئيد، كلروفيل كل، قند محلول و پروتئين محلول در گياه ريحان اندازه‌گيري شد.يافته‌ها: بررسي داده‌ها نشان داد كه تنش شوري باعث كاهش عملكرد كوانتومي، عدد كلروفيل‌متر (SPAD)، كلروفيل b، كاروتنوئيد، كلروفيل كل، قند محلول و پروتئين محلول شد. همچنين نتايج پژوهش حاضر حاكي از آن بود كه محلول‌پاشي سيليسيم به ويژه در شرايط تنش شوري باعث افزايش عملكرد كوانتومي، عدد كلروفيل‌متر (SPAD)، كلروفيل a، قند محلول و پروتئين محلول شد. در تنش شوري 150 ميلي‌مولار، تأثير محلول‌پاشي سيليسيم در بهبود اثرات تنش شوري بر روي برخي صفات مانند عملكرد كوانتومي و قند محلول بيشتر بود، به طوري كه باعث افزايش صفات مذكور به ترتيب به ميزان 0.95 و 36.49 درصد نسبت به عدم محلول‌پاشي گرديد. اثر متقابل شوري و محلول‌پاشي سيليسيم نشان داد كه آبياري بدون تنش شوري و محلول‌پاشي سيليسيم باعث افزايش قند محلول و پروتئين محلول ريحان شد.نتيجه‌گيري: نتايج اين آزمايش ، نشان‌دهنده‌ي اثرات سودمند محلول‌پاشي سيليسيم در شرايط تنش شوري بود. به نظر مي‌رسد زماني كه گياه در معرض تنش شوري قرار گيرد، اثرات سودمند سيليسيم محسوس‌تر است، اگرچه تحت شرايط مطلوب، اين سودمندي نيز وجود دارد.