تأثير بازدارنده نيتريفيكاسيون دي ام پي پي و مقدار نيتروژن كودي بر صفات زراعي گندم

سابقه و هدف: نيتروژن بيش از ساير عناصر معدني براي رشد گياهان مورد نياز است و كمبود آن رشد و عملكرد گياهان زراعي را محدود مي‌كند. عوامل مختلفي از جمله تلفات نيتروژن به شكل‌هاي مختلف، كاهش حاصل‌خيزي خاك‌ها و نيز افزايش پتانسيل عملكرد ارقام جديد گياهان زراعي نياز به مصرف كودهاي شيميايي نيتروژن‌دار را تشديد كرده است. امروزه، استفاده از كودهاي نيتروژن‌دار حاوي بازدارنده‌هاي نيتريفيكاسيون به‌عنوان يكي از راه‌هاي كاهش تلفات نيتروژن و بهينه‌سازي تغذيه نيتروژني گياهان زراعي مورد توجه قرار گرفته است. با اين حال، در ايران تاكنون در اين زمينه مطالعه‌اي در شرايط مزرعه انجام نشده است. مواد و روش‌ها: در اين مطالعه، تأثير منابع مختلف نيتروژن شامل كودهاي شيميايي حاوي و فاقد بازدارنده نيتريفيكاسيون: الف) سولفات آمونيوم، ب)سولفات آمونيوم حاوي بازدارنده نيتريفيكاسيون DMPP، ج) اوره و د) سولفات آمونيوم حاوي DMPPبه‌علاوه اوره به نسبت 50:50 و مقادير مختلف كودها شامل صفر (شاهد)، 50، 125 و 200 كيلوگرم نيتروژن خالص در هكتار بر عملكرد و اجزاي عملكرد ارقام گندم نان بررسي شد. آزمايش در سال زراعي 91-1390 به صورت فاكتوريل در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي با چهار تكرار در مزرعه دانشگاه علوم كشاورزي و منابع طبيعي گرگان انجام شد. يافته‌ها: نتايج حاكي از افزايش خطي و معني‌دار اجزاي عملكرد و عملكرد دانه و بيولوژيك و كاهش شاخص برداشت با افزايش مقدار مصرف نيتروژن كودي بود. ميانگين عملكرد دانه و عملكرد بيولوژيك در شاهد به‌ترتيب 3882.2 و 8016.2 كيلوگرم در هكتار بود. هر كيلوگرم افزايش در نيتروژن كودي به افزايش عملكرد دانه به مقدار 13.5 كيلوگرم و عملكرد بيولوژيك به مقدار 30.75 كيلوگرم منتهي شد. در تيمار مصرف 200 كيلوگرم نيتروژن در هكتار به ترتيب به 6477 و 13964 كيلوگرم در هكتار رسيد. بر اساس يافته‌هاي اين آزمايش، تغييرات عملكرد دانه به‌طور عمده ناشي از تغييرات تعداد سنبله در مترمربع و تا حدي نيز ناشي از تغييرات تعداد دانه در سنبله بوده و تغييرات اندازۀ دانه نقش قابل توجهي در تغييرات عملكرد دانه نداشت. عملكرد دانه در تيمار سولفات آمونيوم حاوي DMPP نسبت به اوره 2.8 درصد و نسبت به سولفات آمونيوم 4.2 درصد بيشتر بود اما اين افزايش به لحاظ آماري معني‌دار نبود. از نظر اجزاي عملكرد دانه، عملكرد بيولوژيك و شاخص برداشت نيز تفاوتي بين كودهاي نيتروژن‌دار حاوي بازدارنده و كودهاي معمولي وجود نداشت. نتيجه‌گيري كلي: در شرايط محيطي اين آزمايش، عليرغم افزايش خطي معني‌دار اجزاي عملكرد و عملكرد دانه، و عملكرد بيولوژيك گندم در واكنش به افزايش مقدار نيتروژن كودي، استفاده از بازدارنده‌ نيتريفيكاسيون احتمالا به دليل ويژگي‌هاي خاك (به‌ويژه كم بودن مقدار شن و زيادي مقدار سيلت و رس خاك، و همچنين عمق زياد لايه خاك زراعي) و تعداد كم دفعات آبياري (فقط دو نوبت)، زمان آبياري (در اواخر فصل رشد گندم) و همچنين تقسيط و مصرف كود در سه مرحله، موجب بهبود معني‌دار عملكرد نشد. از اين‌رو، با توجه به قيمت زياد اين كودها، استفاده از آن‌ها توصيه نمي‌شود.