بررسي وام‌‌‌‌گيري فعلي در زبان فارسي از منظر انگارۀ زبان ماتريس

در پژوهش حاضر، وام‌‌‌‌‌گيري فعلي در زبان فارسي بر مبناي انگارۀ زبان ماتريس مطالعه شده است. ميرزاسكاتن (1993-2006) انگارۀ زبان ماتريس را با توجه به برجستگي و غالب بودن يكي از زبان‌ها بر زبان ديگر در گفتار دوزبانه‌‌ها، پيشنهاد داد. طبق اصل ساخت واحد اين انگاره، فقط يكي از زبان‌ها به‌‌عنوان زبان ماتريس، چارچوب نحوي- ساختواژي جملۀ حاوي داده‌‌‌هاي دو زبان را تعيين مي‌‌‌كند. داده‌هاي پژوهش حاضر پيكره بنياد است و از گفتگوي فارسي‌زبان‌‌‌‌ها در بافت‌هاي مختلف محاوره گردآوري شده است. اين پژوهش به روش توصيفي-تحليلي انجام يافته است. نخست اجزاء مختلف فعل فارسي در چارچوب فرضيۀ دسترسي متفاوت يا انگارۀ فرعي چهار تكواژ، به تكواژهاي محتوايي (جزء غيرفعلي در افعال مركب و ماده فعلي در افعال ساده) و تكواژهاي نظام‌مند بيروني ‌متأخر (تكواژهاي تصريفي فعل و افعال سبك) طبقه‌‌‌بندي شد. سپس داده‌ها طبق اصول و فرضيه‌‌‌‌هاي انگارۀ زبان ماتريس تحليل گرديد. طبق اصل ساخت واحد، زبان فارسي به‌ عنوان زبان ماتريس، چارچوب نحوي-ساختواژي داده‌‌‌ها را تعيين كرده است. افزوده شدن تكواژهاي تصريفي فعل فارسي به افعال غيرفارسي كه در قالب ساخت فعل‌ سبك و درج غيرمستقيم به ساخت فعل فارسي راه يافته‌‌‌اند، به دليل ماتريس بودن زبان فارسي اتفاق افتاده است تا اين تكواژها با فعال شدن در سطح صورت‌بندي، چارچوب نحوي زبان فارسي را بر جملات حاكم سازند. زبان ماتريس (زبان فارسي) باعث شده است كه افعال غيرفارسي به‌عنوان تكواژهاي محتوايي در سطح مفهومي- واژگاني انتخاب‌شده‌‌‌ و به‌‌‌صورت افعال ناخودايستا در پاره‌گفتارهاي فارسي‌زبان‌‌‌ها ظاهر شوند تا فقط در انتقال معنا و مفهوم نقش داشته باشند. بنابراين بين انتخاب تكواژها در لايه‌هاي مختلف انتزاعي توليد گفتار و انتقال يا عدم انتقال آنها به زبان ديگر ارتباط وجود دارد. ارتباطي كه ميرزاسكاتن (2006-1993) بر آن تأكيد دارد و همان‌‌‌طوري كه وي پيش‌بيني كرده است، انگارۀ زبان ماتريس با طرح اصول و فرضيه‌‌‌هايي در تبيين پديدۀ برخورد زبان‌ها كارآمدتر است و مي‌تواند مبناي مطالعات گسترده‌تري در اين حوزه باشد.