بررسي و تعيين ويژگي‌هاي چند باكتري حل كننده فسفات از خاك كشاورزي مزرعه گندم واقع در استان يزد

سابقه و هدف: استفاده فراوان از كودهاي شيميايي از دهۀ دوم قرن بيستم با ورود محصول واكنش هابر- بوش به بازار رايج شد و متعاقب آن صنعت كشاورزي رونق گرفت. امروزه، افزايش مصرف مواد شيميايي موجب پيامد‌هاي زيانبار زيست محيطي و بالا رفتن هزينه‌هاي توليد محصولات كشاورزي شده است. استفاده از كودهاي زيستي، با پتانسيل محلول سازي فسفر در خاك‌هاي كشاورزي، به عنوان يك گزينه دوستدار محيط زيست و جايگزين برتر بجاي مصرف هر چه بيشتر كودهاي شيميايي در نظر گرفته‌ مي‌شود. مجموعه‌هاي جديدي از باكتري‌هاي حل كننده فسفات با گوناگوني زيستي وسيع براي استفاده به عنوان كود زيستي فسفات براي مصرف محصولات زراعي گوناگون و در اقليم هاي متفاوت مورد نيازند. هدف از اين پژوهش، بررسي و تعيين ويژگي‌هاي چند باكتري فعال حل كننده فسفات از خاك چند منطقه مختلف زيركشت گندم در استان يزد بود. مواد و روش‌ها: در اين پژوهش، ميكروارگانيسم‌هاي خاك زمين كشاورزي غربالگري شده و جدايه‌ها در محيط كشت PVK آگار از نظر ايجاد هاله مورد بررسي قرار گرفتند و سپس شاخص و كارايي حل‌كنندگي فسفات محاسبه شد. ميزان رهايش فسفات در محيط كشت مايع بر حسب ميكروگرم بر ميلي‌ليتر اندازه گيري شد. تمامي جدايه‌ها از نظر تحمل شرايط مختلف محيطي (دما، شوري و (pH مورد بررسي قرار گرفتند و در پايان توليد انواعي از اسيدهاي آلي توسط جدايه‌ها با كمك روش كروماتوگرافي لايه نازك بررسي شد. يافته‌ها: از ميان جدايه‌ها، 10 جدايه در محيط داراي كلسيم فسفات هاله ايجاد كرده و در محيط بدون نيتروژن حاوي شناساگر بروموتيمول بلو رشد و تغيير رنگ نشان دادند. 5 جدايه داراي بيشترين شاخص حل‌كنندگي فسفات (SI) (بين 2 تا 4) و 5 جدايه بالاترين كارايي در حل كنندگي فسفات (PSE) (مساوي يا بيشتر از 200 درصد قطر هاله/ قطر كلني) را نشان دادند. بيشترين شاخص حلكنندگي متعلق به جدايه‌ي YC به ميزان 4.1 بوده است، در حاليكه تجزيه و تحليل آماري، هيچ اختلاف معناداري مابين ميانگين‌هاي كارايي حل‌كنندگي جدايه‌هاي مختلف نشان نداد. و ميزان رهايش فسفات در بررسي كمي در 4 جدايه برتر به ميزان 150.25 تا 203.91 ميكروگرم بر ميلي‌ليتر اندازه‌گيري شد. تجزيه و تحليل آماري نشان مي‌دهد كه از ميان 10 سويه‌ي آزمون شده، YS و YG به ترتيب با رهايش 203.9 و 194.8 ميكروگرم بر ليتر فسفات، بيشترين كارايي را از خود نشان دادند. اين دو سويه، با جدايه‌هاي YK و YC اختلاف معناداري نداشتند. همچنين جدايه‌هاي YX، YA، YP، YH، YJ و YI با قرار گرفتن در يك سطح آماري، كمترين توانايي در اين زمينه را از خود نشان دادند. آزمايش‌هاي مربوط به مقاومت جدايه‌ها به عوامل محيطي نشان داد كه تقريبا تمامي 10 جدايه مي‌توانند در دامنه pH اسيدي تا قليايي (5 9) و دماي 25 37 درجه سانتي‌گراد رشد داشته باشند. همچنين جدايه‌ها شوري محيط را تا نمك 10 درصد تحمل كردند. روش كروماتوگرافي لايه نازك در تمامي جدايه‌ها حضور اسيدهاي آلي مانند اسيد سيتريك و اسيد اگزاليك را تاييد كرد. نتيجه گيري: پژوهش حاضر نشان مي‌دهد كه ميكروارگانيسم‌هاي مورد بررسي با دارا بودن توانايي بالاي حل‌كنندگي فسفات، پتانسيل قابل توجه‌اي به عنوان جايگزين مناسب براي كودهاي شيميايي داراي اثرات مخرب جانبي داشته باشند. .