تأثير فسفر بر جذب آهن، روي و پتاسيم و خصوصيات رشدي ريشه و اندام هوايي گندم در رژيم‌هاي رطوبتي مختلف

سابقه و هدف: خشكي يكي از گسترده‌ترين تنش‌هاي غيرزنده است كه در بخش‌هاي عمده جهان تأثيري منفي بر رشد و عملكرد گياهان مي‌گذارد. تنش خشكي با كاهش جذب آب و عناصر غذايي عملكرد گياهان را كاهش مي‌دهد. شرايط آب و هواي خشك و نيمه خشك ايران مشكلات بسياري در توليد گياهان از جمله گندم (Triticum aesivum L.) ايجاد كرده است. فسفر به عنوان يكي از عناصر غذايي ضروري براي گندم، مي‌تواند در نعديل اثرات تنش خشكي مؤثر ‌باشد. در سال‌هاي اخير براي مقابله با تنش خشكي استفاده از گياهان و ارقام كارا در جذب عناصر غذايي از جمله فسفر به عنوان راه حل پايدار و مناسب براي افزايش عملكرد محصول مورد توجه پژوهشگران قرار گرفته است، لذا توجه به مكانيسم ارقام كارا در برابر تنش خشكي براي توصيه دقيق كود ضروري مي‌باشد.مواد و روش: به منظورارزيابي رقم گندم سيروان (مقاوم به تنش خشكي)، در جذب عناصر غذايي و رشد و نمو آن در سطوح مختلف رطوبتي و فسفر، پژوهشي در گلخانه به صورت فاكتوريل در قالب طرح كاملا تصادفي با دو فاكتور و سه تكرار در طي دوره رشد رويشي انجام گرفت. فاكتورها شامل فسفر از منبع منو كلسيم فسفات منوهيدرات (0، 15 و 25 ميلي‌گرم فسفر بر كيلوگرم خاك) و سه رژيم رطوبتي شامل 50 و 70 درصد ظرفيت مزرعه (شرايط تنش: T1, T2) و 95 درصد ظرفيت مزرعه (شاهد:T0) بودند.يافته‌ها: با توجه به نتايج مشاهده شد كه اثر متقابل تنش خشكي و سطوح فسفر بر روي ميزان وزن خشك كل، جذب عناصر غذايي آهن، روي و پتاسيم، قند محلول كل، رشد ريشه (طول تجمعي، قطر و سطح ريشه) و شاخص كلروفيل رقم سيروان به ترتيب در سطح احتمال يك درصد و پنج درصد معني‌دار بود. نتايج نشان داد كه افزايش فسفر (25 ميلي‌گرم بر كيلوگرم) در حضور و عدم حضور تنش خشكي بر روي رشد و نمو رقم گندم مورد مطالعه مؤثر بوده است؛ به طوري كه كه افزودن فسفر به‌ مقدار 25 ميلي‌گرم در كيلوگرم در شرايط تنش خشكي 50 درصد ظرفيت مزرعه، وزن خشك كل رقم سيروان را از 5.80 به 8.52 گرم در گلدان نسبت به سطح بدون كاربرد فسفر افزايش داد. افزايش فسفر در شرايط تنش خشكي (50 درصد)، جذب عناصر غذايي آهن را به ميزان حدود 2 برابر، روي و پتاسيم را به ترتيب به ميزان 60 و 50 درصد نسبت به شاهد افزايش داد كه اين افزايش جذب مي‌تواند به‌دليل افزايش رشد ريشه و خصوصيات آن (طول تجمعي، سطح و قطر ريشه) ‌باشد؛ هم‌چنين با توجه به نتايج اين آزمايش مشاهده شد كه مقاومت رقم سيروان به تنش خشكي به دليل افزايش در ميزان قند محلول كل، رشد ريشه و جذب آهن، روي و پتاسيم بود كه منجر به افزايش وزن خشك كل و رشد و نمو خوب آن در شرايط تنش خشكي شد.نتيجه‌گيري: كاربرد ميزان مناسب فسفر در سطح 25 ميلي‌گرم بركيلوگرم در شرايط تنش خشكي باعث افزايش وزن خشك كل، سطح، قطر و طول ريشه، جذب عناصر غذايي، شاخص كلروفيل، ارتفاع، تعداد پنجه و ميزان قند محلول كل در گياه شد، اين سطح فسفر با تاثير مثبت بر روي رشد و نمو رقم سيروان در مرحله رشد رويشي باعث سازگاري آن در شرايط تنش خشكي شد؛ با توجه به اهميت انتخاب رقم در تعديل تنش خشكي، رقم سيروان توانست پاسخ خوبي نسبت به كود فسفر براي كاهش تنش خشكي نشان دهد.