وفاي مُشَكّك در فلسفه مولانا

انديشه مولانا داراي نظامِ معرفتيِ منسجمي است كه از ويژگي‌هاي كليِ يك نظامِ معرفتي برخوردار است و نظمِ معنويِ خاصي را تداعي مي‌كند؛ اين نظام با همۀ تفاوت‌ها، در امهاتِ مباحث با آموزه‌هاي بسياري از حكماي اسلامي در موضوعاتِ مختلف هماهنگي دارد و يا دست‌كم قابلِ تطبيق است؛ يكي از اصل‌هاي مهمِ مشترك در ميانِ آموزه‌هاي حكمت اسلامي و عرفان مولوي، اصلِ تشكيك و لازمه‌هاي آن مانندِ مراتبي بودنِ هستي و معرفت است. تحققِ تشكيكي هريك از شاخه‌هاي وجود و معرفت، وجودِ نظمِ شگفت‌انگيزي از معاني در عالمِ معنا را جلوه‌گر مي‌سازد. ويژگي كلي نظامِ معرفتي مطرح در عالم اسلام اين است كه بر سه‌گانه‌هاي «مجردِ محض، برزخ و مادي محض» مبتني است؛ و سه‌گانه‌هاي مختلفي در حوزه‌هاي مختلفِ وجودي و معرفتي بر اساسِ اين اصلِ كلي قابلِ طرح است. شئون سه‌گانۀ حق‌تعالي، مراتب سه‌گانۀ عالم، مراتب سه‌گانۀ نيروهاي انسان، و نيز مراتبِ سه‌گانۀ حالاتِ انساني يعني بيداري، خواب و مرگ، با موضوعِ حاضر ارتباطي وثيق و عميق دارد. حال موضوعِ مهمِ «وفا» نيز بايد نسبتي با اين نظامِ وجودي و معرفتي داشته باشد و جايگاهي در منظومۀ معرفتي مولانا به خود اختصاص دهد. ما ضمنِ اشاره‌ به جايگاهِ وفا در نظامِ انديشۀ مولانا در قالبِ نموداري، جوانبِ اين موضوع را بررسي مي‌كنيم.