بررسي تطبيقي هنجارهاي اخلاقي در اخلاق مراقبت و اخلاق فتوت صوفيانه

سامان‌بخشي به روابط ميان انسان‌ها يكي از كارويژه‌هاي اخلاق است و نظريۀ «اخلاق مراقبت» به‌دليل توجه محوري به تعاملات انساني و ارزش‌گذاري عناصري چون همدردي، همدلي، خيرخواهي و شفقت در آن، يكي از كارآمدترين نظريه‌هاي اخلاقي براي ايفاي اين نقش است. اخلاق فتوت متصوفه نيز هرچند فاعل اخلاقي را در گسترۀ وسيع‌تري از تعاملات انساني مي‌بيند، ايفاي كامل مسئوليت وي در تعامل با ديگران را يك پايۀ مهم از سلوك اخلاقي او مي‌داند. بر اين اساس و با توجه به اشتراكاتي كه اين دو نظريۀ اخلاقي در اصول و معيارهاي اخلاقي حاكم بر مناسبات انساني دارند، اين انگاره كه دو نظريۀ مذكور از ديدگاه مشتركي به‌شكل بايستۀ روابط انسان‌ها مي‌نگرند تقويت مي‌شود. براي بررسي انگارۀ بيان‌شده، ضمن بررسي اين دو نظريه و تبيين نوع نگاه آن‌ها نسبت به هنجارهاي حاكم بر مناسبات انساني، به بيان شباهت‌ها و تفاوت‌هاي آن‌ها در حوزۀ مذكور پرداخته شده است. به نظر نگارنده، هرچند تفاوت‌هاي اين دو بيشتر از شباهت آن‌ها به نظر مي‌رسد، توجه به جايگاه محوري عنصر «مراقبت» در اخلاق مراقبت مي‌تواند نتيجه‌اي متفاوت را پيش روي ما نهد؛ زيرا بسامد واژگاني همچون «شفقت»، «احسان»، «سخاوت»، «خدمت به ديگران»، «ايثار» و «گذشت» در بيان شروط صاحب‌نظران اخلاق فتوت براي فردي كه بخواهد به اصول اين نظريۀ اخلاقي در حوزۀ تعاملات انساني پايبند باشد، مي‌تواند دليلي بر اين ادعا قلمداد شود كه در اخلاق فتوت نيز ارزش‌هاي مراقبتي در سامان‌بخشي به روابط انساني بازنمايي مي‌شوند و بر همين اساس، اين دو نظام اخلاقي در حوزۀ تعامل با ديگران به همگرايي مي‌رسند.