بررسي مقابله اي استعارۀ مفهومي جهتي در رمان هاي «شوهر آهو خانم» افغاني و «هرگز رهايم مكن» ايشي گورو

زبان‎شناسي شناختي، دانش زباني را وابستۀ انديشه و شناخت مي داند و استعارۀ مفهومي را به عنوان ابزاري براي چگونگي انديشيدن و رفتارهاي زباني معرفي مي كند كه از طريق بررسي آن مي توان شباهت و تفاوت فرهنگ ها را به دست آورد. استعارۀ جهتي از گونه هاي استعارۀ مفهومي است كه در آن مفاهيم انتزاعي در زبان جهت‎دار مي‎شوند. در استعارۀ جهتي، كل يك نظام از مفاهيم در ارتباط با نظامي ديگر سازمان‎بندي مي‎شود و از آنجا كه با جهت‎هاي فضايي مانند بالا، پايين، درون، بيرون در ارتباطند، استعارۀ جهتي ناميده مي‎شوند. اين استعاره‎ها ريشه در تجربۀ فيزيكي و فرهنگي انسان‎ها دارند و با وجود اينكه تقابل‎هاي قطبي بالا، پايين و اجزاي آن به لحاظ ماهيت، فيزيكي محسوب مي‎شوند، اما استعاره‎هاي جهتي كه بر مبناي آن‎ها ساخته مي‎شوند، مي‎توانند از فرهنگي به فرهنگ ديگر متفاوت باشند. بر اين اساس، در پژوهش حاضر به بررسي و تطبيق اين استعاره در دو رمان «شوهر آهو خانم» اثر علي محمد افغاني و «هرگز رهايم مكن» اثر ايشي‎گورو به روش توصيفي- تحليلي پرداخته شده است. براي اين منظور داده‎هاي تحقيق با تعداد 36 مورد استعارة مفهومي جهتي (16 مورد در اثر افغاني و 20 مورد در اثر ايشي گورو) استخراج و تفاوت و تشابه آن ها در حوزه هاي مبدأ و اسم نگاشت آن ها بررسي شد. نتايج بررسي نشان داد كه شباهت‎ها ميان استعاره‎هاي مفهومي مبتني بر درك انسان از مقولة «جهت» در دو زبان بيشتر از تفاوت‎هاست كه در نگاه كلي، نمايانگر يكسان بودن توجه دو نويسنده به اين استعاره است. با توجه به تفاوت‎هاي اندك استعاري در دو زبان به اين نتيجه مي‎رسيم كه گرچه هر دو نويسنده از الگوي فرهنگي واحدي براي توليد استعاره‎هاي جهتي استفاده كرده‎اند، تفاوت‎هاي فرهنگي و جغرافيايي سبب توليد نگاشت‎هاي متفاوتي شده است.