نگاهي بر انواع باهم‌آيي در غزليات صائب تبريزي

«باهم‌آيي» در متون ادبي كه حاصل خلاقيت شاعر و نويسنده در انتخاب و تلفيق واژگان در محور همنشيني زبان با ارائه تصاوير بديع است، تناسب معنايي و لفظي دلپذيري را ايجاد مي‌كند كه گاهي مشخصه سبكي آن شاعر يا نويسنده به‌شمار مي‌رود؛ از اين ‌رو، بررسي متون ادبي از ‌منظر باهم‌آيي‌ها، زمينه‌ را براي شناخت بيشتر آثار ادبي و سبك پديدآورندگان آن‌ها فراهم مي‌كند. در پژوهش حاضر، اين پديده زباني در غزليات صائب تبريزي كه سبك هندي در شعر او به كمال رسيده، مورد مطالعه قرار گرفته است. اهداف اصلي اين مطالعه، نشان ‌دادن پربسامدترين نوع باهم‌آيي‌ها، انواع و همچنين كاركرد آن‌ها در خلق معاني و تصاوير بديع در غزليات صائب به روش توصيفي-  تحليلي است كه به ‌منظور نيل به اين اهداف از تقسيم‌بندي‌اي‌ كه صفوي از باهم‌آيي‌ها در زبان فارسي ارائه داده، بهره گرفته شده است. اين پژوهش، پيكره‌بنياد بوده و پيكر مورد نياز آن از50 غزل صائب (از غزل1400 تا1450) با حدود 573 بيت، استخراج شده است. از اين ميان، 278 بيت حاوي انواع باهم‌آيي‌ها بوده است. يافته‌هاي پژوهش حاكي از آن است كه از انواع باهم‌آيي، بجز باهم‌آيي «فعل با فعل»، «قيد با فعل» و «هم‌آوا- هم‌نويسه» در غزليات صائب بهره گرفته شده است، اما باهم‌آيي تداعي معنايي و از ميان انواع روابط مفهومي آن، رابطه شمول معنايي، بيشترين بسامد كاربرد را داشته ‌است. همچنين در اين بررسي مشخص شد كه مي‌توان انواع باهم‌آيي‌هاي غزليات صائب را در سه گروه طبقه‌بندي كرد: 1-  باهم‌آيي‌هايي كه با همان لفظ و معنا امروزه نيز در زبان و شعر معاصر به كار مي‌روند .2-  واژگان هم‌آيندي كه با اندكي تغيير در لفظ، اما با همان بار معنايي در روزگار ما نيز كاربرد دارند. 3-  هم‌آيندهايي كه يكي از واژگان آن، به كلي مهجور شده و در زبان و شعر امروز به كار نمي‌رود.