بررسي فقهي احراز عمل نايب در حج

دو مسئله ميان فقهاي عظام شيعه درباره احراز عمل نايب در حج و عمره مورد بحث است: نخست؛ دربارة احراز اصل عمل؛ به اين معنا كه وي عمل را انجام داده يا نه؟ از فقهاي عظام دو قول نقل شده: 1. وجوب احراز 2. عدم وجوب احراز. حق آن است كه احراز اصل عمل واجب و لازم است. بنا بر قولي كه احراز اصل عمل لازم باشد، اين بحث مطرح مي‌شود كه كيفيت احراز چگونه خواهد بود؟ از آنان در اين باره چهار قول نقل شده: 1. عدالت، شرط قبولي كلام نايب است. 2. براي قبول كلام نايب، عدالت وي شرط نيست، بلكه وثاقت كفايت مي‌كند. 3. شرط قبولي كلام نايب، وثوق به صدور عمل از وي مي‌باشد. 4. كلام او با توجه به ظاهر حال مسلمان، مطلقا مشروط به شرطي نيست. از بين اين چهار قول، قول دوم صحيح است. به اين معنا كه وثاقت اجير كافي است و نيازي به عدالت وي نيست. دوم؛ دربارة احراز صحت عمل نايب؛ در اين مسئله نيز فقها متفق القول نيستند. برخي از آنان احراز صحت عمل را واجب دانسته­اند، برخي حكم به احتياط نموده و برخي ديگر قائل به عدم وجوب آن شده‌اند. ولي حق آن است كه قائل به تفصيل شويم؛ به اين معنا كه اگر نايب در رتبه‌اي است كه شك و ترديد در صحتِ عملِ او راه ندارد، احراز صحت عمل وي قهراً حاصل است. اما اگر در مظنة شك و ترديد قرار داشته باشد، احراز صحت عمل او لازم است.