بررسي سير تاريخي خدمات كشيكي در آستان قدس رضوي با تكيه بر اسناد موقوفات

تشكيلات اداري اماكن متبركه رضوي از آغاز براي اداره امور حرم مطهر بوده است كه از دوره صفويه ابتدا در قالب سه كشيك و سپس پنج كشيك به وجود آمد و با تغييرات مختصري تا آخر قاجاريه ادامه يافت. در اين كشيك‌ها سركشيك ،خادم‌باشي، خادم ،فراش،دربان ،كفشبان در چهارچوب آيين‌نامه خاصي به وظايف خود مشغول بودند. در پژوهش حاضر، سعي شده به اين مسئله پاسخ داده شود كه آيا در تشكيلات اداري آستان قدس رضوي سلسله مراتب خاصي حاكم بوده است؟ و آيا تغييرات و گسترش و توسعه خاصي در اين موارد اتفاق افتاده و اين دگرگوني ها به چه صورت بوده است؟ در دوره صفويه تشكيلات اداري به صورت منظم رشد نموده كه تا اواخر اين دوران ادامه پيدا كرد؛ دوره قاجاريه كه هنوز اصلاحات اداري در آستان قدس شروع نشده بود ،بدنه اصلي تشكيلات اداري آن تغيير چنداني نيافت و از دوره پهلوي به بعد به‌عنوان يكي از قسمت‌هاي مهم اداري آستان قدس، تشكيلات اماكن متبركه مي‌باشد. البته امروزه تغييرات زيادي در تشكيلات اداري مزبور به وجود آمده است. از نكات جالب اين تشكيلات موروثي بودن مشاغل و مناصب اداري در گذشته بوده است به‌طوري كه بسياري از اين مشاغل مانند سركشيكي ،خادم‌باشي،نظارت،وكالت و... در طي چند نسل به‌طور ارثي از پدر به پسر و نسل‌هاي بعدي مي‌رسيده است.