بررسي ساختار بسمله و تحميديه ديباچه هاي برخي كتب تاريخي منثور فارسي از قرن چهارم تا پايان قرن چهاردهم هجري قمري

A Study of the Basmaleh Structure and the Preface of Some Historical Books of Persian Prose from the Fourth Century to the End of the Fourteenth Century AH

رسم بر اين بوده است كه نويسنده قبل از شروع متن اصلي خود، بخشي را مي آورده كه در حُكم آستانه و دروازه ورود به متن اصلي بوده و با نام هايي چون: ديباچه، آغازايه و...خوانده مي شده است. اين رسم از كهن ترين دوران و در قديمي ترين آثار وجود داشته و همچنان كم و بيش و با تغييراتي نسبت به قبل از قرن چهاردهم هجري قمري،ديده مي شود هرچند امروزه مقدمه نويسي، بيشتر رواج يافته است. بخشي از اين ديباچه ها شامل شروع با نام خداوند (بسمله) و تحميدِ باري تعالي است كه در اين تحقيق، مورد بررسي قرار گرفته اند. تعدادي اثر به صورت كاملاً اتفاقي در موضوعاتي چون :تاريخ، جغرافيا، نجوم، طب، عرفان، فقه و كلام انتخاب شد و مورد تحليل قرارگرفت. بررسي هاي به عمل آمده بر روي اين بسمله ها و تحميديه هاي مختلف و متعلق به رشته هاي علمي گوناگون، مشخص كرد كه هر چند آنها متعلّق به دوران مختلف، سبك هاي متفاوت، نويسندگان گوناگون، فرهنگ هاي مختلف و گاه متضاد با هم هستند و در ظاهر شايد با هم تفاوت بسيار داشته باشند اما نوعي وحدت در آنها موجود است كه به چند ساختار مشابه، منتهي مي شود. لازم به ذكر است كه بررسي ساختاري در اين تحقيق به معني بررسي ساختار بسمله ها و تحميديه ها از نظر داشتن يا نداشتن 1- بسمله و آغازگري (مقدمه) 2- تحميديه (بدنه) 3- بسترنهايي (مؤخّره) مي باشد. مقدمه، همان شروع با نام خداوند و گفتن بسم الله الرحمن الرحيم و...، بدنه، همان تحميد خداوند بلند مرتبه و مؤخّره، ختمِ كلام و آمادگي براي ورود به نَعت و ستايش پيامبر اكرم (ص) و اولياي دين است.

It has been a tradition that before the beginning of his original text, the author has brought a section which is considered as a threshold and gateway to the original text and has been read with names such as: introduction, beginning, etc. This tradition has existed since ancient times and the oldest works and More or less changes are seen than before the fourteenth century AH, although today, preface writing has become more common. A number of works were selected and analyzed completely randomly in topics such as: history, geography, astronomy, medicine, mysticism, jurisprudence and theology. Different authors, different writers, different cultures and sometimes contradictory, and in appearance may be very different, but there is a kind of unity in them, which leads to several similar structures. (Body) and 3- beds (later). Introduction is the beginning of the name of God and saying in the name of God, Most Gracious, Most Merciful, etc.