زمينه هاي رواداري سامانيان با اسماعيليان

Areas of tolerance of Samanids with Ismailis

اسماعيليان كه به نامهاي مختلف خوانده شده اند، شاخه اي از مذهب شيعه هستند كه پس از امام جعفر صادق (ع )، امامت را حق اسماعيل و پسرش محمد مي دانند. اين سلسله، در دوران پرفراز و نشيب خود، تعامل ها و تقابل هايي را با حكومت هاي وقت داشته است كه در اين ميان، نوع تعامل آنان با سامانيان به عنوان يكي از ايراني ترين حكومت هاي تاريخ ايران،از اهميت شاياني برخوردار است. لذا بر اساس ضرورت تبيين و بازشناسي تاريخ دوره سامانيان و نوع تعامل آنان با اسماعيليان، در اين پژوهش با روش توصيفي- تحليلي، به بررسي مهمترين زمينه هاي اجتماعي تسامح سامانيان با اسماعيليان پرداخته و پيامدهاي آن را تبيين مي‌نماييم. در اين ميان ريشه يابي علل و عوامل نفوذ و گسترش اسماعيليه به ويژه در ميان رجال ساماني و نقش و تدابير رجال سياسي و فرهنگي دو طرف در نتايج اين مناسبات پرفراز و نشيب از ديگر مواردي است كه اين تحقيق در صدد تبيين آن است. نتايج اين تحقيق بيانگر آن است زمينه هايي چون خاستگاه ايراني سامانيان، سياست باز مذهبي آنان، نفوذ انديشه‌هاي شيعي نزد حاكمان ساماني و ثبات اقتصادي، اجتماعي و امنيتي نسبي در خراسان و ماوراءالنهر از جمله عواملي بود كه زمينه هاي تعامل مثبت سامانيان با اسماعيليان را فراهم آورد كه پيامد آن اين بود اسماعيليان توانستند با بهره گيري از اين فرصت پيش آمده، در دعوت خويش توفيق‌هايي را به دست آورده و گستره دعوت خود را توسعه دهند.

The Ismailis who have been given various names are an extension of the Shiite religion and believe Ismael and his son are righteous for Imamate after Imam Jafar Sadegh. Through its ups and downs, this dynasty had interactions and confrontations with the incumbent governments among which their interaction with the Samanid, as one of the most Iranian government of the history, is significantly important. Therefore, based on the necessity of explaining and recognizing the history of the Samanids and the type of their interaction with the Ismailis, in this descriptive-analytical study, we will examine the most important social contexts of the Samanids' tolerance of the Ismailis and explain its consequences. In addition, rooting out the causes and factors of the Ismaili's influence and expansion, especially among the Samanids and the role and policies of the political and cultural leaders of the two sides in the results of these ups and downs, is another case that this study intends to explain. The results of this study indicated that areas like the Iranian origin of the Samanids, their open religious policy, the influence of Shiite ideas on the Samanid rulers and the relative economic, social and security stability in Khorasan and Transoxiana were among the factors that paved the way for positive Samanid interaction with the Ismailis which , in consequence, made the Ismailis able to take advantage of this opportunity to succeed in their invitation and to expand the realm of their invitation.