پديدۀ انقباض شهري، مفهومي مغفول در ادبيات نظري داخلي

شهرها سيستم‌هاي پويايي هستند كه تحت عوامل مختلف رشد مي‌كنند يا رو به‌ زوال مي‌روند. انقباض شهري يكي از مفاهيم جديدي است كه در دهۀ اول قرن 21 بدان توجه شد. درحقيقت، اين مفهوم بيانگر نوعي زوال شهري است كه تحت تأثير كاهش جمعيت، اقتصاد، كالبد، محيط‌زيست، و ساير ابعاد شهري قرار دارد. ماهيت چندبعدي و علي ـ معلولي اين پديده باعث شده است كه به‌صورت چرخه‌هاي مشكل‌سازْ ظاهر و با گذشت زمان باعث مرگ‌ومير در شهرهاي آسيب‌ديده شود. بسياري از عوامل از سطح جهاني تا محلي مي‌توانند اين مفهوم را ايجاد يا تشديد كنند؛ ازجمله موضوعاتي مانند جهاني شدن و رقابت‌پذيري، صنعت‌زدايي، حومه‌سازي، و زوال سياسي. در مطالعات و تحقيقات پر‌شماري در كشورهاي توسعه‌يافته علل و تأثيرات آن اندازه‌گيري شده است، اما باوجود اهميت اين مفهوم، تاكنون تحقيقات بسيار كمي در كشورهاي در حال توسعه انجام‌ شده است. اين پژوهش با هدف معرفي پديدۀ انقباض شهري، كه يكي از موضوعات مهمِ كمتر مورد توجه در كشورهاي جهان جنوب است، و همچنين بررسي پيش‌ران‌هاي مربوط به انقباض شهري در شهر كوچك‌مقياس هرسين صورت مي‌گيرد. روش پژوهش به‌صورت كمي و كيفي است، بدين‌صورت كه، از سويي، با بررسي آمار و ارقام مربوطه، ميزان تغييرات جمعيتي و همبستگي آن با متغيرهاي مربوط به انقباض شهري در دوره‌هاي مختلف احصا مي‌گردد، از سوي ديگر، با استفاده از تحليل محتواي مصاحبه با مهاجرين، مقولات و تم‌هاي مربوط به انقباض شهري و سپس پيش‌ران‌هاي اين پديده استخراج مي‌شود. در اين پژوهش، با بررسي مطالعات جمعيتي استان كرمانشاه، مشخص مي‌شود كه 5 شهر اين استان جمعيت خود را در سال‌هاي 1390 تا 1395 از دست داده‌اند و بيشترين انقباض مربوط به شهر هرسين با 11/6٪ است. بر اساس تحليل محتواي مصاحبه‌ها و بررسي‌هاي كمّي، مهم‌ترين پيش‌ران‌هاي مربوط به انقباض شهري هرسينْ اشتغال، كمبود امكانات، مشكلات اجتماعي، و پيش‌ران‌هاي سياسي در شهر مبدأ هستند.