بررسي انتساب چند اثر فارسي علم حساب به نصيرالدين طوسي

در ميان رسايل پرشمار فارسي علم حساب، چندين اثر به نصيرالدين طوسي (597-672ق) منسوب شده است. پژوهش حاضر بر آن است تا با گردآوري، تحقيق و تتبع در دست‌نويس‌هاي مذكور، درستي يا نادرستي انتساب‌ها را تا حد امكان بررسي كند. فهرست‌نوسان، اثري با عنوان جامع الحساب بالتخت والتراب را برگردان فارسي رسالۀ مشهور طوسي در حساب هندي، جوامع الحساب بالتخت والتراب، مي‌دانند كه علي‌رغم شباهت‌هاي ميان‌متني بسيار زياد، ترجمۀ جوامع الحساب نيست و به‌سبب ردپاي فارسي كهن در آن پيش از جوامع الحساب پديد آمده است. همچنين اثري فارسي در جبر و مقابله با نام گزيده به‌كتابت علاءالدولۀ يزدي در 1057ق را بنا بر ديباچۀ آن، ترجمۀ الجبر و المقابلة طوسي مي‌پندارند؛ اما اين رساله در اصل، فصل سوم از اثري مفصل‌تر در حساب با عنوان ختم به ضِعف تأليف و تحرير ابوالقاسم جرجاني در950ق است. اثر ديگر موسوم به رسالۀ ضرب و قسمت با اينكه در اكثر فهارس ناشناس مانده و بعضاً ترجمۀ جوامع الحساب انگاشته شده، بخشي از رسالۀ طوسي در حساب هوايي با نام جامع الحساب است.