بازشناسي درخت صنوبر و نقش صنوبري در آثار هنري ايراني ـ اسلامي براساس شواهد كهن مكتوب

توصيف درخت صنوبري كه در متون مكتوب فارسي از گذشته تاكنون برجاي مانده، با درختي كه در سده اخير، متخصصان حوزه علوم گياهي و كشاورزي صنوبر مي‌نامند، متفاوت است و اين دو يكي نيستند. پژوهش حاضر به ‌بازشناسي تصوير درخت صنوبر و نقش صنوبري در آثار هنري ايراني پرداخته است و در راستاي اين هدف، ويژگي‌هاي درخت صنوبر را در متون مكتوب دوران اسلامي بررسي و سعي در بازشناسي اين درخت از نشانه‌هاي ثبت شده در متون مذكور مي‌نمايد. از اين‌رو، پرسش‌هاي اين پژهش عبارت‌اند از: چه ويژگي‌هايي براي درخت صنوبر در لغت‌نامه‌ها، فرهنگ‌ها و متون كهن دوران اسلامي ذكرشده كه به كمك آن‌ها بتوان اين درخت را از ساير درخت‌ها باز شناخت؟ براساس ويژگي‌هاي موجود در متون كهن، كدام‌يك از نقوش موجود در آثار هنري دوران اسلامي را مي‌توان بازنمايي درخت صنوبر و شكل صنوبري دانست؟ فرضيه اين پژوهش، مبتني بر آن است كه نقش‌مايه موسوم به نقش صنوبري در آثار هنري ادوار تاريخي ايران موجود است، كه برگرفته از درخت صنوبر است، و اين درخت از خانواده درختان سوزني برگ بوده و نمي‌تواند درختي از خانواده پوپولوس مانند تبريزي و سپيدار باشد. پژوهش حاضر به روش توصيفي ـ تطبيقي و به‌شيوه گردآوري داده‌ها، مطالعه كتابخانه‌اي و جست‌وجوي ميداني و اينترنتي انجام گرفته است. برآيند پژوهش حاضر نشان داد كه درخت صنوبر از خانواده درختان كاج و از ديرباز يكي از نقوش پرتكرار در آثار هنري ايراني ـ اسلامي بوده است.