بازيابي الگوي مبادله‌اي ازدواج در افسانه‌هاي عامۀ ايران (بر اساس نظريات كلود لوي استروس)

افسانه‏هاي عامۀ هر سرزميني محمل قدرتمندي براي انعكاس ساختاربندي‏هاي اجتماعي است. در افسانه‏هاي ايراني، ازدواج عنصري اساسي است و در آن‌ها حجم قابل‌توجهي از اطلاعات جامعه‏شناختي در رابطه با ازدواج منضم شده است. كلود لوي استروس، پدر انسان‌شناسي ساختارگرا، طي مطالعۀ ساختارهاي جوامع بدوي، به اين نكته دست ‏يافت كه ايجاد روابط اجتماعي ميان قبايل كوچك به شكل‏گيري جوامع بزرگ منجر مي‏شود، اما اين روابط اجتماعي از قوانين مشخصي پيروي مي‏كنند. يكي از قوانين، قوانين مبادله‏اي است كه ازقضا در امر ازدواج به قوت حضور داشته است.  در اين تحقيق با بررسي ازدواج‏ها در افسانه‏هاي ايراني درپي آنيم تا به روابط مبادله‏اي نهان در پس ازدواج‏ها دست پيدا كنيم و الگوهاي متعدد و نمودهاي متفاوت مبادله را در آن‌ها نشان دهيم. بدين منظور با استناد به منابع متعددي از افسانه‌هاي عاميانه‌، ازجمله افسانه‌هاي صبحي مهتدي، صمد بهرنگي، انجوي شيرازي و قصه‌هاي مشدي گلين خانم و... بيش از صد قصه را كه مسئلۀ ازدواج در آنان مطرح بود كاويده‏ايم. نتايج اين بررسي نشان مي‏دهد كه الگوهاي مبادله‌اي چندگانه‏اي ازدواج‏ها را رقم مي‏زند و زنان در اين افسانه‏ها در ازاي امور متعدد مادي و غيرمادي مبادله مي‏شده‏اند. مبادلۀ زنان در افسانه‏هاي ايراني در ازاي ثروت، درمان، آزادي، امنيت، دانايي، آموزش و... صورت مي‏گيرد و نشان از آن دارد كه قواعد مبادله‏ايِ ازدواج، امري جاافتاده و پذيرفته در ذهن و ضمير راويانِ اين افسانه‏ها بوده است.