ادراك «ديگري» معلول در بستر اجتماعي ايران از ديدگاه متخصصين جامعه‌شناسي

هدف پژوهش حاضر، ادراك ديگري معلول در بستر اجتماعي ايران بود. روش پژوهش كيفي و از نوع تحليل مضمون بود و ميدان پژوهش اساتيد جامعه‌شناسي دانشگاه‌هاي شهر تهران بودند. با استفاده از نمونه‌گيري گلوله‌برفي و رسيدن به اشباع داده‌ها، 13 نفر به‌عنوان نمونه انتخاب شدند. ابزار گردآوري داده‌ها مصاحبه نيمه‌ساختاريافته بود. براي تعيين قابليت اعتماد مصاحبه‌ها از راهبردهايي چون بازبيني توسط شركت‌كنندگان و يك داور ناظر استفاده شد. تحليل داده‌ها نيز براساس روش شبكه مضامين آتريد-استرلينگ صورت گرفت. نتايج در سه مضمون سازمان‌دهنده شامل موانع نگرشي، موانع فيزيكي و موانع نهادي استخراج شد. به‌طوركلي، نتايج نشان داد كه معلولان در مقايسه با ديگر گروه‌ها و اقليت‌هاي جامعه، در نظام سياست‌گذاري و برنامه‌ريزي كمتر لحاظ شده‌اند و مسائل آن‌ها به‌خوبي شناسايي نشده است؛ بنابراين نظام تصميم‌گيري جامعه نيازمند اتخاذ سياست‌ها و برنامه‌هايي براي حضور و مشاركت فعال معلولان است. بدون مشاركت فعال و برابر معلولان و سازمان‌هاي نماينده آن‌ها، استراتژي‌ها و برنامه‌هاي توسعه موجب تداوم و تبعيض عليه افراد معلول مي‌شود؛ بااين‌حال، براي مؤثر بودن سياست‌ها و برنامه‌ها بايد باورهاي فرهنگي مربوط به ناتواني را كه در جامعه وجود دارد، در نظر بگيرند. اگر بخواهيم در اين زمينه يك گام به جلو حركت كنيم، درك ناتواني به‌عنوان نقص يا محدوديت بايد به‌عنوان يك ويژگي منحصربه‌فرد از هويت كلي فرد بازتعريف شود. با توجه به نقش مؤسسات آموزشي در اجتماعي كردن نسل بعدي شهروندان، مدارس مي‌توانند نقشي جدايي‌ناپذير در پرورش جامعه عادلانه‌تر، به‌ويژه از طريق آموزش چندفرهنگي ايفا كنند تا ضمن ترويج معلوليت به‌عنوان يكي از تنوع‌هاي فرهنگي موجبات كاهش اختلاف بين گروه‌ها و تقويت روابط بين گروهي را فراهم كنند.