بررسي تنوع، فراواني و ميزان همزيستي قارچ هاي ميكوريز آربسكولار با درختان و گياهان مرتعي در ايستگاه كوثر

مقدمه و هدف: قارچ هاي ميكوريز آربوسكولار، به دليل اثرات بسيار مفيدي كه در رشد و نمو گياهان از طريق تامين آب مورد نياز گياهان بويژه در شرايط تنش خشكي و افزايش تحمل آن ها به تنش شوري و بطور كلي، كمك به گياه براي غلبه بر تنش هاي زنده و غير زنده دارند مورد توجه بسياري از پژوهشگران مي باشند. اين پژوهش در طول سال هاي 1401-1399 با هدف بررسي تاثير پخش سيلاب، نوع پوشش گياهي و ويژگي هاي خاك بر فراواني و انواع قارچ هاي ميكوريز در ايستگاه كوثر انجام شد. مواد و روش ها: در بهار و پاييز، در كاربري هاي مختلف شامل جنگل دست كاشت اوكاليپتوس، جنگل دست كاشت آكاسيا، مرتع دست كاشت با بوته هاي آتريپلكس با سن 37 سال و مرتع طبيعي در دو وضعيت با پخش سيلاب و بدون پخش سيلاب (شاهد) از ريشه هاي كوچكتر از يك ميلي متر درختان و گياهان غالب در مرتع (درمنه دشتي، هليانتموم و دندورا) و خاك اطراف ريشه آن ها تا عمق 20 سانتي متري، سه نمونه تهيه شد. پس از جداسازي و رنگ آميزي ريشه ها، بررسي ميكروسكوپي آن ها براي مشخص شدن وجود همزيستي در بافت ريشه ها و تعيين ميزان آلودگي (كلونيزاسيون) ريشه ها با قارچ هاي ميكوريز و ميزان همزيستي ميكوريزي براساس ميزان آلودگي ريشه با ساختارهاي ميكوريزي صورت گرفت. خاك عبور داده شده از الك دو ميلي متري براي جداسازي اسپورها و تعيين تراكم آن ها استفاده شد و با استفاده از كليدهاي شناسايي و اطلاعات موجود در منابع علمي، براساس ريخت شناسي (مورفولوژي) اسپورها، جنس و گونه قارچ هاي ميكوريز شناسايي گرديد. يافته ها: نتايج نشان داد تراكم اسپور قارچ هاي ميكوريزي در هر دو فصل نمونه برداري در عرصه هاي پخش سيلاب بيشتر از عرصه هاي بدون پخش سيلاب بود. بيشترين ميزان تراكم اسپور در عرصه پخش سيلاب در فصل پاييز مربوط به گونه هليانتموم (H. lippii)‌ با تعداد اسپور 50/20 در هر گرم خاك و كمترين مقدار آن با تعداد اسپور 18/80 در هر گرم خاك مربوط به اين گونه در عرصه بدون پخش سيلاب در فصل بهار بود. بطوري كه تفاوت اين دو، از نظر آماري با آزمون دانكن در سطح 5 درصد معني دار شد. همچنين، در تمام كاربري‌ها، تراكم اسپور در فصل پاييز بيشتر از فصل بهار بود. بيشترين درصد اشغال (كلونيزاسيون) ريشه يا درصد همزيستي مربوط به گونه آكاسيا با 61/81 درصد در عرصه بدون پخش سيلاب در فصل بهار و كمترين مقدار، مربوط به گونه اوكاليپتوس با 12/26 درصد در عرصه بدون پخش سيلاب در فصل پاييز بود. در اين پژوهش، 21 گونه متعلق به 9 جنس Acaulospora، Claroideoglomus، Diversispora، Entrophospora، Funneliformis، Glomus، Rhizophagus، Scutellospora و Septoglomus در عرصه هاي با پخش سيلاب و بدون پخش سيلاب شناسايي شدند. گونه Septoglomus constrictum با 0/100 درصد فراواني، بيشترين فراواني را به خود اختصاص داد. گونه هاي Glomus heterosporum و Rhizophagus  aggregatum با فراواني 50/0 درصد در رده دوم و گونه هاي Funneliformis mosseae، Glomus  ambisporum، Glomus intraradices و Rhizophagus  fasciculatus با فراواني 33/3 درصد در رده سوم قرار گرفتند. نتيجه گيري: با توجه به اين كه شناسايي قارچ هاي ميكوريزي موجود در ريزوسفر گياهان درختي و بوته هاي مرتعي مناطق خشك و كاربرد آن ها مي تواند گامي اساسي براي كاهش تاثير منفي تنش هاي مختلف از جمله تنش خشكي باشد، پيشنهاد مي شود گونه هاي فعال و موثر اين قارچ ها شناسايي و تكثير شده و بصورت مايه تلقيح براي احياي مراتع اين مناطق مورد استفاده قرار گيرد.