بررسي تطبيقي فضيلت گرايي اخلاقي از ديد مولانا و خواجه نصير الدين طوسي

نظريه ي اخلاقي مولانا و خواجه نصير را مي توان در بررسي اوليه جزء نظريه هاي فضيلت گرا دانست. مولانا افعال اخلاقي را براي رسيدن به نتايجي كه سعادت اخروي را تامين نموده و گاه به شكل فضايل اخلاقي چون صدق و ايثار و... معرفي مي كند .و در تمامي اين موارد غايت را حقيقت كمال روحي انسان مي داند. به همين دليل ميتوان او را فضيلت گرا دانست. خواجه نيزسعادت را براي انسان به سعادت در قواي نفس تعريف مي كند و كمال قوا را در رعايت وسط مي داند . از ديد وي فضيلت در وسط و اعتدال است. وي فضيلت را از موجبات سعادت مي داند. اما بررسي دقيق آثار اين دو عالم اخلاق نشان مي دهد؛ كه نظر نهايي آنها امر ديگري را تأييد مي كند . از ديدگاه خواجه كمال انسان محدود به رعايت وسط نيست؛ بلكه سير در مدارج طولي و نوعي حركت ضمير در نيل به تجرد بالفعل است. و آخرين مرتبه از مراتب سعادات «سعادت حقيقي» كه همان فنا است .در واقع وي در كتب عرفاني خود ،از حد وسط ارسطويي فراتر رفته و نوعي سعادات طولي به حسب مقامات افراد را مطرح مي كند.مولانا نيز هرچند در ابياتي معيار فعل اخلاقي را اين مي داند كه غايت آن كمال و فضيلت باشد؛ اما در نظر نهايي خود در مقام بيان انسان كامل ، مي گويد اينها كساني هستند كه افعال اخلاقي خود نظير ايثار را بي نظر به كمال و فضيلت خود، انجام مي دهند.اينها اولياء خداوندهستند و به مقام فنا رسيده اند. .بنابراين گرچه در مثنوي مولانا و نوشته هاي اخلاقي خواجه ميتوان ساحات اخلاقي چون فضيلت گرايي و غايت گرايي را ديد؛ اما از ديد آنها تنها ساحت آخر ، كه مرحله فنا است ساحت عالي اخلاقي معرفي مي شود.