بازتاب تصاوير زنان در قالي‌هاي تصويري دوره قاجار

تصويرگرايي در قالي ايراني به‌صورت يك جريان عمده از دورۀ قاجار آغاز شد. گسترش روابط با غرب، رواج عكاسي و چاپ سنگي از عوامل تأثيرگذار در بازنمايي تصاوير اشخاص در قالي‌ها هستند. در كنار گروه‌هاي مختلفِ نخبگان اجتماعي و سياسي، بازنمايي تصاوير زنان بر گستره قالي‌ها با معيارهاي تصويرسازي غربي پديده‌اي بود كه نخستين بار در تاريخ قالي‌بافي ايران ديده مي‌شد. مسئله اصلي پژوهش حاضر ناشناخته بودن ابعاد كمي و كيفي بازنمايي تصاوير زنان در قالي‌هاي دوره قاجار هست. هدف از پژوهش نخست تأكيد بر اهميت مطالعه قالي‌هاي حاوي تصاوير زنان به‌عنوان وجهي از هنرهاي صناعي بازتاب‌دهنده جامعه ايران دوره و سپس شناخت ابعاد كمي و كيفي اين قالي‌ها در جغرافياي قالي ايران هست. سؤالات پژوهش عبارتند از: 1-جغرافياي توليد قالي‌هاي حاوي تصاوير زنان در عصر قاجار شامل چه مناطقي بود؟ 2-سبك تصويرسازي و هويت تصاوير زنان بازنمايي شده در قالي هاي دوره قاجار چگونه است؟ روش تحقيق به شيوه توصيفي تحليلي بوده است و در اين راستا با استفاده از منابع كتابخانه‌اي و الكترونيكي تعداد 11نمونه از قالي‌هاي حاوي تصاوير زنان از دوره قاجار شناسايي و مورد مطالعه واقع شدند. نتايج نشان دادند: الف)ظهور تصاوير زنان بر روي قالي‌هاي دوره قاجار پيامد وقوع تغييرات گسترده در هنجارهاي اجتماعي دوره قاجار بوده است. ب)اكثر قالي‌هاي قاجارِ حاوي تصاوير زنان، در استان كرمان بافته شده‌اند. ج)تصاوير بافته شده زنان، به لحاظ هويتي در دو گروه اصلي زنان فرنگي و زنان ايراني قابل دسته‌بندي و مطالعه هستند. نمونه‌هاي فرنگي بازآفريني يك تصوير جا افتاده و رواج يافته در جامعه غربي هستند كه با اقتباس از ديگر رسانه‌ها همچون چاپ سنگي، عكاسي، كارت‌پستال‌ها و تابلوهاي نقاشي بافته شده‌اند. در مقابل، نمونه‌هاي ايراني خيالي‌نگارانه و بدون ارجاع به شخصيت حقيقي بوده و با الهام از داستان‌هاي غني ادبيات ايراني تصويرسازي و بافته شده‌اند.