مطالعه تطبيقي ساختار و نشانه‌هاي تصويري سنگ‌افراشته‌هاي قبرستان شادباد مشايخ و خالد‌نبي

گورستان هاي تاريخي در ايران با ساختار متفاوت و با نقوش بسيار زيبا و سمبليكي كه بر روي برخي از آنها وجود دارد موضوعي است كه پژوهشگران بسياري را در حيطه مردم شناسي، قوم نگاري، باستانشناسي و نيز علاقمندان به تاريخ هنر، مجذوب خود كرده است. امروزه زيباترين و سمبوليك ترين سنگ قبرها را مي توان در ميان گورستان هاي باقي مانده در مناطق ترك نشين ايران كه روزگاري مقر اصلي تركان سلجوقي و ايلخانان مغول بوده است، مشاهده كرد. گورستان شادباد مشايخ در استان آذربايجان شرقي و محوطه تاريخي خالد نبي در استان گلستان قرار دارد. دو منطقه مورد نظر در پژوهش پيش رو به جهت جغرافيايي در دو نقطه كاملا متفاوت از يكديگر قرار گرفته اند. هدف اصلي پژوهش پيش رو بررسي وجود ارتباط فرهنگي- تاريخي بين سنگ افراشته هاي استوانه اي شكل موجود در سايت تاريخي منطقه خالد نبي و ميل هاي تدفيني استوانه اي شكل گورستان شادباد مشايخ است. در راستاي اهداف پژوهش، سؤال اصلي جستار پيش رو بيانگر اين مهم است كه – ويژگي هاي تصويري و ساختاري ميل هاي تدفيني مناطق شادباد مشايخ و خالد نبي ، متاثر از كدام ويژگي هاي فرهنگي و مذهبي هستند؟ روش تحقيق در جستار پيش رو به صورت تطبيقي با استناد به برخي داده هاي باستانشناسي، مطالعات موردي انجام شده به صورت كتابخانه اي و نيز مطالعه ميداني صورت گرفته توسط پژوهشگر بر روي 30 نمونه از سنگ ا فراشته هاي مناطق مورد پژوهش، انجام شده است. نتايج پژوهش بيان مي كند كه ميل هاي استوانه اي تدفيني موجود در هر دو گورستان تاريخي- فرهنگي اغلب داراي بدنه اي استوانه اي شكل با كلاهكي مخروطي با ارتفاع متفاوت شكل گرفته اند كه بيانگر ويژگي هاي شاخص معماري تركان كوچ نشين و بيابانگرد آسياي ميانه با نشانه هاي تاثيرات مذهب بر معماري اسلامي است. اما آنچه ميل هاي تدفيني گورستان شاد بادمشايخ را از محوطه خالدنبي متمايز كرده است، ساختار بسيار ساده و بدوي سنگ افراشته هاي فاقد هرگونه خوشنويسي و يا تزئينات متاثر از معماري اسلامي، در گورستان خالد نبي در تقابل با تاثيرات مستقيم معماري عصر اسلامي خصوصا تزئينات معماري حاكم بر عصر ايلخاني در طراحي ميل هاي تدفيني گورستان شاد بادمشايخ است.