آينده نگاري وضعيت محيط زيست استان خراسان جنوبي با استفاده از مدل‌هاي SMIC و MORPHOL

استان خراسان جنوبي تحت فشار فرايندهاي صنعتي و شهرنشيني سريع دهه ‏هاي گذشته در معرض چالش‌هاي محيط‏ زيستي مختلف قرار گرفته است. ازاين‏رو هدف از انجام اين پژوهش تدوين سناريوهاي وضعيت آيندۀ محيط‏ زيست استان خراسان جنوبي با استفاده از مكتب فرانسوي سناريونويسي LIPSOR و به‌كارگيري مدل‌هاي ماتريس اثرات ساده و متقابل و تحليل ريخت ‏شناسي به ‏صورت سيستماتيك است تا به جهت‌گيري‌هاي مديريت محيط‏ زيست كمك كند. ابتدا پيش‌ران‏هاي كليدي به ‏عنوان عوامل اصلي شكل‏ دهندۀ آينده معرفي شدند. براي تبيين سناريوهاي اوليۀ وضعيت آيندۀ محيط‏ زيست استان از مدل SMIC PROB-EXPERT استفاده شد. در تحليل كمّي ماتريس‏هاي مستقل و شرطي موجود در اين مدل، از نظرات پانل پانزده نفرۀ متخصصان و كارشناسان حوزۀ محيط‏ زيست از طريق پرسش‌نامۀ تخصصي استفاده شد. سپس مجموعه‌اي از سناريوها شامل محتمل‌ترين سناريوها به‏ كمك مدل MORPHOL شناسايي شدند. نتايج حاصل از بررسي پنج پيش‌ران اصلي در مدل SMIC، موجب استخراج ده سناريوي اوليه شد. سپس تحليل ريخت‏ شناسي با مدل MORPHOL با سه دامنۀ سياسي، نهادي ـ اجرايي و فرهنگي، 3125 سناريو ممكن و محتمل توليد كرد كه هريك، احتمال وقوع پيش‌ران‏هاي D5/D6/D1/D33/D29 را به ‏ترتيب نشان مي‏دهد. درنهايت تحليل پنجاه سناريوي محتمل نشان داد سناريوي 11111 به ‏عنوان محتمل‏ ترين سناريو (276.41 درصد)، و سناريوهاي 11112، 11113 و 21111 به‏ترتيب با احتمال 184.28، 122.85 و 115.17 هستند كه پنج پيش‌ران‏ متشكل آن، عمدتاً حاكي از احتمال وقوع كم (1) تا متوسط (2 و 3) در سناريوها بودند. به‌طور كل وضعيت آيندۀ محيط‏ زيست استان خراسان جنوبي در وضعيت ربع سوم موسوم به بي‏ تدبيري در محيط‏ زيست است. براي تغيير آينده و حركت به ‏سمت آيندۀ بهتر، توجه به هريك از پيش‌ران‏هاي تأثيرگذار راهگشا خواهد بود و مي‏تواند به ‏سمت يك ربع از چارچوب، حداقل داراي يك محور شكوفايي سوق داده شود كه با توجه به احتمال وقوع بالاتر پيش‌ران نهادي ـ اجرايي، تغيير مسير به ربع‏ چهارم ممكن خواهد بود. از‌اين‌رو تمركز بيشتر بر اين پيش‌ران جهت بهبود وضعيت محيط‏ زيست استان خراسان جنوبي پيشنهاد مي‌شود.